تکبر
علت تکبر از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) نیز سبب اصلی تکبر را جهل و نادانی می داند؛ زیرا شخص متکبر نسبت به حقیقت نفس خود و نقص آن غافل است و گاهی شخص به سبب حب نفس، دیگران را ناقص و پایین تر از خود می بیند.(۱) از این رو تکبر، مبدأش خودخواهی، غفلت از حق و مظاهر اوست و غایتش خودنمایی و سرکشی و طغیان است؛(۲) البته تکبر گاهی ناشی از حسادت می باشد؛ زیرا شخص خود را فاقد کمالی می بیند که در دیگران است؛ لذا تکبر می ورزد.(۳)
امام خمینی با استناد به روایتی(۴) صورت ملکوتی متکبر را صورتی مورچه ای ضعیف می داند که در روز قیامت زیر دست و پای مردم پایمال می شود و شاید این صورت ملکوتی، ناشی از کوچکی حوصله و ضعف نفس باشد، و از آنجا که صورت غیبی ملکوتی، تابع ملکات نفسانی است و از طرفی بدن ظل روح است؛ لذا کوچکی و حقارت روح به بدن سرایت می کند و آن را به صورت حیوانی کوچک و بی مقدار درمی آورد که به صورت ذلت بار محشور می شود.(۵) امام خمینی راه درمان تکبر را چیرگی بر نفس اماره و شیطان و عمل برخلاف میل آنها می داند؛ لذا لازم است انسان متکبر خود را به صفت متواضعان متصف کند و مطابق روش آنها رفتار کند.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
(۲) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
(۳) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۹۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.
(۴) کلینی، یعقوب بن اسحاق، اصول کافی، ج۲، ص۲۳۵.
(۵) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۵۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
(۶) خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۴۸۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.