ایمان
حقیقت ایمان از نگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) حقیقت ایمان را علمی می دانند که به مرتبه قلب و وجدان رسیده و همراه با اطمینان، انقیاد و خضوع باشد.(۱) به باور ایشان ایمان همان علم صحیح عقلی و مطابق با واقع است که از مرتبه عقل و حوزه مفاهیم به حیطه قلب وارد می شود، به گونه ای که افزون بر تصدیق عقل، قلب انسان نیز آن مطلب علمی و معتقد عقلی را می پذیرد و با آن متحد می شود.(۲) ایمان به معارف الهی زمانی محقق می شود که حقایق را با تفکر و ریاضت عقلی ادراک کند که این به منزله مقدمه ای برای ایمان است؛ اما علم به یک چیز با ایمان به آن چیز برابر نیست؛ بلکه علم، تصدیق عقلی و ایمان، تسلیم قلبی به همان امر است. ایمان از کمالات روحانیه ای است که به حقیقت نوری آن کمتر کسی آگاه است، تا آنجا که خود مؤمن تا در این عالم طبیعت است، از نورانیت ایمان مطلق نیست.(۳) امام خمینی (س) میان ایمان و اسلام قائل به مغایرت است و معتقد است اسلام اعتقاد به الوهیت و وحدانیت خداوند و رسالت پیامبر (ص) می باشد. ایشان باور به معاد را نیز در تحقق اسلام محتمل می داند؛ ولی ایمان نور هدایتی است که در قلب جلوه می کند؛ اما صفت اسلام اگر در قلب داخل نشود، ایمان نخواهد بود.
امام خمینی (س) برای ایمان درجات و اقسامی قائل است؛ از جمله: ۱- ایمان صوری و حقیقی: ایمان صوری؛ که همان اعتقاد به شریعت پیامبر اسلام است؛ اما ایمان حقیقی ملازم با نوعی خشوع است.(۴) ۲- مستقر و مستودع: اگر ایمان در قلب به گونه ای جایگزین شود که در مراحل سختی ها زایل نشود، چنین ایمانی، ایمان مستقر است؛ اما ایمان مستودع با اندک سختی و ترسی زایل می شود و انسان به فراموشی دچار می گردد.(۵) ۳- برهانی و قلبی: ایمانی که بر اساس علوم عقلی و استدلال حاصل شده باشد، ایمان برهانی است و در حد علم است؛ اما اگر با ریاضت، توجه و خلوت، حقایقی ایمانی به قلب رسید، قلب نورانی و از تصرف شیطان خارج می شود.(۶) امام خمینی (س) ایمان حقیقی را ترقی از ایمان عقلی به ایمان قلبی می دانند و معتقد است اگر این باور به ایمان قلبی و تجلی شهودی منجر شود، توحید فعلی در قلب شخص تجلی می کند و او همه افعال را فعل حق می بینند. حضرت امام کامل ترین و بالاترین درجه ایمان را یقین می داند که نتیجه آن عصمت است و اگر سالک با قلب خود حضور حق را درک کرد دیگر امکان ندارد از او گناه صادر شود.(۷)
(۱) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۸۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۲. انقیاد
(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. تنزل
(۳) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۰۸ و ۱۴۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. نور ایمان
(۴) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. خشوع
(۵) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۴۹۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. مستودع
(۶) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۲۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. خلوت
(۷) خمینی، روح الله، جهاد اکبر، ص۴۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۷. عصمت