تهذیب عرفانی از دیدگاه امام خمینی (س)

تهذیب عرفانی

تهذیب عرفانی از دیدگاه امام خمینی (س)

امام خمینی (س) حقیقت تهذیب نفس را خروج انسان از سلطه ابلیس و حکومت شیطان می داند؛(۱) از این رو تهذیب، مهار کردن نفس و دل کندن از غیر خداوند و نوعی تطهیر قلوب از آلودگی های باطنی و اخلاقی است.(۲) به باور امام خمینی (س) تهذیب نفس، در واقع عمل به طبق شریعت دین و احکام الهی است و از آنجا که تهذیب نفس نوعی جهاد با نفس است، این جهاد همان جهاد اکبر است و اگر انسان در این جهاد ها موفق شود، همه جهادهای او الهی خواهد شد و اگر موفق نشود، همه شیطانی خواهند بود.(۳) حضرت امام، راه هایی برای تهذیب نفس برمی شمارد؛ از جمله: ۱- تحصیل علم ۲- عزم ۳- یادآوری نعمت های الهی ۴- حفظ حدود شرع ۵- دوری از محبت های دنیا؛‏ زیرا بیرون کردن حب دنیا و شهرت طلبی از دل از مصادیق مهم تهذیب نفس است؛(۴) از این رو انسانی که می خواهد در مسیر تهذیب نفس حرکت کند در آغاز باید شرط کند که خلاف حکم شرع رفتار نکند، سپس همواره مراقبت بر شرط خود کند و در پایان، نفس خود را حسابرسی کند.(۵)

امام خمینی (س) نیز برای تهذیب نفس مراحل و درجاتی را برمی شمارد: درجه اول آن، یقظه، تفکر و محاسبه نفس است که انسان باید مراقب نفس بوده و از آن غفلت نکند. درجه دوم، تهذیب و تطهیر عمل و قوای ظاهری نفس از نافرمانی می باشد. درجه سوم، تهذیب باطن از اخلاق ناپسند است و در نهایت تطهیر قلب از آلودگی های نفسانی و توجه به حق تعالی است.(۶) درجه چهارم، فانی شدن از خود و پیوستن به خداوند است که عالی ترین مرتبه تهذیب نفس است. این مرتبه از تهذیب، غایت خلقت و غایت مقصد انبیای الهی بوده است.(۷)

(۱) خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۶۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۲.

(۲) خمینی، روح الله، سرّ الصلاة، ص۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸.

(۳) خمینی، روح الله، تفسیر سوره حمد، ص۱۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸.

(۴) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۲۸۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۹.

(۵) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸.

(۶) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۵۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸.

(۷) خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۳، ص۶۰۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.