مرگ
معانی و انواع مرگ از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) نیز در بیان ماهیت و حقیقت مرگ بر این باور است که مرگ، امری وجودی و انتقال از نشئه ملکی به نشئه ملکوتی است. و حیات دنیوی و ملکی، عرضی و زایل شدنی است ولی حیات ملکوتی، امری ذاتی است که به تبع استقلال نفس به دست می آید.(۱) امام خمینی (س) با تفکیک شئون و مراتب مختلف حیات و موت، مرگ را پایان (شئون مادی انسان می شمارد؛ اما شئون معنوی را در حیاتی برتر که همان حیات حقیقی است، باقی و مستمر می داند. بنابر نظر حضرت امام، حیات این دنیا، تنزل حیات حقیقی در عالم غیب است و مرگ در حقیقت رجوع به همان حیات حقیقی است.(۲) امام خمینی (س) در تبین چگونگی مرگ معتقد است، نفس انسان با حرکت تدریجی و جوهری در مراحل هستی به مرحله تجرد رسیده، مستقل می شود، اما این حرکت تدریجی توسط قوا و عمّال عزرائیلی صورت می گیرد و در این حرکت، قوای نفس به تدریج رو به ضعف می رود تا اینکه به طور کلی از عالم طبیعت جدا شده و به برزخ منتقل می گردد.(۳) این استقلال نفس و خروج از بدن به اختیار نفس نیست بلکه به محض استقلال و به آخر رسیدن حرکت نفس، جدایی نفس از بدن امری حتمی است و تاخیر ندارد.(۴)
امام خمینی (س) به انواعی از مرگ اشاره کرده است: ۱- مرگ طبیعی : این نوع مرگ، رهایی تدریجی نفس از بدن و رویگردانی آن از عالم حس و روی آوردن به عالم ملکوت است. زمانی که نفس انسان به کمال فعلیت می رسد، دیگر نیازی به بدن ندارد آن را رها می کند. ۲- مرگ اخترامی: بدن انسان به سبب حادثه ای از قابلیت می افتد و یا منهدم می شود و نفس، دیگر نمی تواند در این بدن مستقر باشد؛ از این رو خارج می شود و مرگ اخترامی محقق می شود.(۵) ۳- مرگ ارادی: امام خمینی (س) شکستن حجاب ها در زمان حیات را مرگ ارادی و اختیاری می داند و این مرگ را مختص انبیاء (ع) و اولیای الهی می داند که به سبب رفع موانع در زمان حیاتشان به این قسم از مرگ رسیده اند و با موت اختیاری، بر نفس و قوای آن چیره شده اند.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۳۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸.
(۲) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۹، ص۲۸۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۹.
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۳۲۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵
(۴) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۲۶۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵.
(۵) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۳۲۷-۳۱۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵.
(۶) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۳، ص۵۱۵-۵۱۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵