وحی
وحی از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) ماهیت وحی را یک ادراک مرموز و یک حقیقت غیبی می داند که تنها خداوند و رسولش از تمام ابعاد آن آگاه هستند.(۱) به اعتقاد ایشان فهم حقیقت وحی و قرآن تنها برای کسی ممکن است که مخاطب آن باشد و دیگران به واسطه او، از حقایق باطنی آن اطلاع می یابند.(۲) حضرت امام با فرق گذاشتن میان شناخت علمی و شناخت شهودی، بر این باور است که دو گونه شناخت از وحی امکان پذیر است. در معرفت عقلی و فلسفی، تنها می توان به شمه ای از این پدیده پی برد؛ ولی در شناخت شهودی، اولیای الهی و کملین که اول آنها خود وجود مبارک رسول ختمی (ص) است و مشاهده حقیقت وحی جز به وصول به عالم وحی و خروج از حدود امکانی محقق نمی شود.(۳)
به اعتقاد امام خمینی (س) وحی و مکاشفه رابطه تشکیکی دارند و هر دو از سنخ علم حضوری هستند؛ اما درجه و شدت وجودی وحی بیشتر از مکاشفه است. وحی نوعی کشف است که به کشف تام آن حضرت ختمی مکشوف و به وحی و افاضه حضرت حق بر قلب پیامبر (ص) نازل شده است؛(۴) از این رو ادراک و دریافت حقیقت وحی، تنها از طریق مکاشفه تام الهی برای پیامبر ختمی در مرتبه «قاب قوسین أو أدنی» حاصل می شود.(۵) به اعتقاد امام خمینی (س) حقیقت وحی دارای مراتبی است. در یک مرتبه کشف وحی الهی در مرحله حضرت علمیه و اعیان ثابته که نبی الهی با سیر در حضرت علمیه به آن می رسد، در مرحله بعد کشف حقایق در لوح و قلم قدسی است که به مقدار احاطه علمی و نشئه کمالی خود، به حقایق و شرایع و اختلاف آنها اطلاع پیدا می کند و گاهی ممکن از این حقایق از طریق غیب نفس و سرّ روح شریف پیامبر به واسطه فرشته وحی، در قلب پیامبر (ص) تنزل کند و گاهی جبرئیل تمثل مثالی در حضرت مثال و گاهی تمثل ملکی پیدا می کند و آن حقیقت الهی را تنزل می دهد و گاهی در حس مشترک به گونه ای است و گاهی در شهادت مطلق به گونه ای دیگر است و این مراحل اشاره به روایتی است که مراحل هفتگانه نزول قرآن را بر هفت حرف شمرده است.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. اسرار حقایق
(۲) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۹. در خلوت
(۳) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۲۲-۳۲۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. خروج از حدود
(۴) خمینی، روح الله، سرّ الصلاة، ص۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. کشف کامل
(۵) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۱۸۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ قاب قوسین؛ خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۱۵-۱۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. الی آخرة
(۶) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۲۳-۳۲۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ سریره قدسیه؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۹، ص۲۹۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.