پرتال امام خمینی: یادداشت ۷۶۸/سیدمحمد حمید شریفی
در قرآن کریم میخوانیم: «یرفع الله الذین آمنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجات». خداوند در قرآن کریم میفرماید: اهل علم را درجاتی عطا کردیم و بر سایر مردم فضیلت و برتری دادیم. ابن عباس در تفسیر این آیه از پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله و سلم روایت کرده است که این درجات، هفتاد درجه است که فاصله هر درجه تا درجه دیگر، به مقدار پانصد سال دویدن اسب تندرو است.
*دانش نیازمند نظام کارآمد آموزشی است
پیامبر عظیم الشأن اسلام در عبارتی میفرماید: هر گاه خداوند خیر امتی را اراده میفرماید، دانشمندان آن جامعه را زیاد میکند. لکن باید توجه داشت که ازدیاد علماء به اراده تکوینی پروردگار نیست؛ در روایتی در اصول کافی میخوانیم: «العلم بالتعلم» راه دیگری برای علم و دانش ذکر نکردهاند؛ علم و دانش در سایه تعلیم، تعلم، درس و بحث شکل میگیرد و با توجه به اینکه خداوند میفرماید: «و الله اخرجکم من بطون امهاتکم لا تعلمون شیئا» میفهمیم اصل اولی در هر انسانی، جهل و نادانی است و این جهل و نادانی حالت اولیه و اصل اولی است که باید تبدیل به علم و دانش بشود.
تبدیل شدن جهل و نادانی به علم و دانش، کار بسیار دشوار و مستلزم خون دل خوردنهای فراوان است. کلمه کلمه آیات و روایات، کتابهای درسی و اصولی باید در ذهن متعلم جای گیرد. این کار، کار سختی است که شما اساتید با آن سروکار دارید. ما معتقدیم برای اینکه این اصل اولی در همه انسانها، که جهل و نادانی است، به علم و دانش تبدیل بشود، مستلزم و نیازمند یک نظام بسیار کارآمد آموزشی است؛ و با هر نظامی نمیتوانیم در سطحی کلان، از جامعه، جهل زدایی بکنیم. چون پیامبر عظیمالشأن اسلام میفرماید: یگانه راه نجات انسان و سعادت ابدی بشریت، علم و دانش است. بدبختی آن هم در گرو جهل اوست.
برای اینکه این اصل اولی را به علم تبدیل کنیم، نیازمند به سیستم کارآمد آموزشی هستیم. معتقدیم که همین دروس آزاد، جزو کاملترین نظامهای آموزشی در حوزههای علمیه محسوب میشود؛ شاید در دنیا هم بی نظیر باشد. این نظام کارآمد آموزشی، اگر میگوییم جزو کارآمدترین نظامها است، معنایش این نیست که همه مشکلات را حل میکند و همه جهل را در همه انسانها به علم تبدیل میکند لکن کرسیهای درس و بحث که ائمه علیهمالسلام مطرح میکردند، همه مشکلات را توانستند حل بکنند؟ خیر. زمانی که صحبت از یک نظام کارآمد آموزشی میکنیم، آن هم در قالب دروس آزاد حوزوی، معنایش آن است که هر کسی به فراخور استعداد و قابلیت وجودی خودش بتواند رشد کند و معنایش رشد همه نیست؛ که حالا یک عده انتقاد کنند که این نظام همه مشکلات را حل نکرد. این کلام غلط است؛ چرا که هر کسی بر اساس استعداد خودش رشد میکند؛ یک عده بیشتر و یک عده کمتر و شاید کسی هم اصلا رشد نکند.
*تغییر نظام آموزشی حوزه
ما معتقدیم این نظام آموزشی جزو کارآمدترین نظامهای آموزشی است و امتحان خودش را هم پس داده است. بزرگانی همانند شهید بهشتیها و شهید مطهریها و علامه حسن زاده آملیها، علامه طباطباییها، علامه مصباحها و ... بر اساس همین نظام آموزشی حوزه رشد کردند و منشأ اینهمه آثار بودند؛ چه اصراری وجود دارد که این نظام را تغییر بدهند. در نظام قدیم آموزشی حوزه، مفسر، مجتهد، خطیب، معلم، مؤلف، سیاستمدار و .. تربیت میشد. در این شرایط این نظام ریشه دار، تقریبا به تعطیلی کشیده میشود.
البته راهکار داریم؛ علم به بن بست نمیرسد. نه تنها علم به بن بست نمیرسد؛ بلکه علم، همه گرههای کور را هم باز میکند. معتقدیم همه مشکلات حوزه برطرف خواهد شد. عزیزان پیشنهاداتی دادند و ما هم نظراتی دادیم. بنا اگر بر این است که مشکلات حوزه برطرف بشود، پیشنهاد بنده آن است که مرکز مدیریت حوزه نمایندگانشان را بفرستند و ما هم نمایندگانمان را بفرستیم و با هم در این رابطه بحث و بررسی داشته باشیم؛ چرا که همه مشکلات مد نظر شما، همگی قابل حل است.
* برگرفته از سخنان ایشان در بیست و پنجمین اجلاسیه نشست دورهای اساتید سطوح عالیه و خارج حوزه علمیه قم