بسیج روایت یک حقیقت جاودانه در اندیشه امام خمینی

پرتال امام خمینی(س): یاداشت ۹۱۰/حدیث باقری نیا*

بسیج در نگاه امام خمینی(ره) تنها یک سازمان نیست؛ حقیقتی است برخاسته از عقل و اختیار انسان، ریشه‌دار در فطرت الهی و عدالت‌خواهی بشر. این حرکت مردمی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به شجره طیبه‌ای بدل شد که جوانان مؤمن و داوطلب در سایه آن، پشتوانه‌ای برای انقلاب و نگهبانی برای جمهوری اسلامی شدند. بسیج، روایت همبستگی و اراده‌ای است که از دل مردم برخاست و به نیرویی ملی و جهانی برای پاسداری از ارزش‌ها و عدالت تبدیل شد.

بسیج؛ روایت یک حقیقت جاودانه در اندیشه امام خمینی(ره) 
بسیج مفهومی است که بر روند کلی هر حرکت سیاسی و اجتماعی اطلاق می­گردد و حاصل اراده، آمادگی و است و این روند از اراده شروع می­شود و تا نظم و ساماندهی پیش می­رود. بسیج به مفهوم نوعی نگرش و بینش کلی خردمندانه؛ یعنی بسیج نگرش یا بینشی است که مبتنی بر اراده نیز حاصل انتخاب آزادانه است. در مجموع این نگرش مبنی برعقل، اختیار و عدالت و آگاهی بوده است، مطابق فطرت و حنیفیت بشر می­باشد و حقیقت بسیج نیز جز این نمی­باشد[۱]

در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مفهوم بسیج با واژه مردم همراه شده است که بیانگر یک واقعیت خارجی نیزمی­باشد. البته کاربرد بسیج بدین معنا نیز جدا از مفهوم حقیقی بسیج یعنی حرکت خردمندانه موجود مختار در مسیر فطرت، نیست. این نهاد به عنوان یک سازمان داوطلبانه و مردمی به منظور حمایت از انقلاب اسلامی و حفظ ارزش‌های آن شکل گرفت. که در زمینه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فعالیت می‌کند و به عنوان یک نیروی پشتیبان برای نیروهای نظامی و امنیتی کشور محسوب می‌شود.

بسیج به مثابه یک نهاد اجتماعی مردمی؛
این معنا از بسیج مترادف با نیروی مقاومت بسیج می­باشد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و استقرار نظام جمهوری اسلامی به فرمان امام خمینی (ره) به تدریج شکل گرفت و از سوی ایشان به عنوان بسیج مستضعفان تأسیس شد. نهاد بسیج از جمله ثمرات گران بها و پرارزش انقلاب اسلامی و جنگ هشت ساله ایران و عراق (دفاع مقدس) است. امام خمینی (ره) در مورد بسیج مستضعفان می فرماید: «رحمت و برکات خداوند بزرگ بر بسیج مستضعفان که به حق پشتوانه انقلاب اسلامی است و به کوشش ارزنده خود ادامه داده و به حمد الله تعالی با همت جوانان برومند و داوطلبان گروه میلیونی، رزمنده تربیت و امید آن است که با شرکت فعال قشرهای معظم ملت و شور و شعفی که در جوانان عزیز از برکت اسلام مشاهده می شود ارتش ۲۰ میلیونی که نگهبان جمهوری اسلامی و کشور عزیز از شر جهان خواران متجاوز است تحقق یابد»[۲].

بر اساس بیانات امام خمینی (ره)ویژگی­های بسیج به طور خلاصه شامل موارد زیر است:
۱-بسیج نهادی عمومی و مردمی است؛ بدین معنا که از تمامی اقشار جامعه به وجود می آید و انسان­هایی که معنا و مفهوم حقیقی بسیج و حقیقت آن را درک کرده­اند از هر قشر، گروه قوم و دسته ای وارد آن می­گردند. همان گونه که در جای دیگر می فرماید: من امیدوارم که این بسیج عمومی اسلامی الگو برای تمام مستضعفین جهان و ملت­های مسلمان عالم باشد[۳].

۲- بسیج نهادی داوطلبانه است و لذا دارای جنبه اختیاری و انتخابی بودن است؛ اصطلاح داوطلبان بسیج بیست میلیونی و.... بیانگر این ویژگی است.

۳- هدف متعالی بسیج حمایت از انقلاب اسلامی و نگهبانی از جمهوری اسلامی و کشور است. بنابراین پاسداری از تمامی ارزش­های انقلابی و اسلامی مورد نظر است و از همین روی بسیج «مقاومت پابرهنگان و معراج اندیشه پاک اسلامی و شجره طیبه و درخت تناور و پر ثمر است.  از لحاظ ترکیب، بخش عمده نهاد بسیج مستضعفان را نیروهای جوان و لذا نیروهای فعال­تر جامعه تشکیل می­دهد. در بخش اساسنامه بسیج مستضعفین در بیان بسیج آمده است: بسیج نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری که هدف آن نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن و جهاد در راه خدا و گسترش حاکمیت قانون خدا در جهان طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و تقویت کامل بنیه دفاعی از طریق همکاری با سایر نیروهای مسلح و همچنین کمک به مردم هنگام بروز بلا و یا حوادث غیر مترقبه می­باشد»[۴].

۴-از لحاظ ترکیب، بخش عمده نهاد بسیج مستضعفان را نیروهای جوان و لذا نیروهای فعال­تر جامعه تشکیل می­دهد. در بخش اساسنامه بسیج مستضعفین در بیان بسیج آمده است. بسیج نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری که هدف آن نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن و جهاد در راه خدا و گسترش حاکمیت قانون خدا در جهان طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و تقویت کامل بنیه دفاعی از طریق همکاری با سایر نیروهای مسلح و همچنین کمک به مردم هنگام بروز بلا و یا حوادث غیر مترقبه می­باشد[۵].

در مجموع می­توان گفت، بسیج در شکل‌گیری هویت ملی و مذهبی مردم ایران نقش بسزایی دارد و به عنوان یک نهاد اجتماعی، در بسیج و سازماندهی توانمندی‌های مردمی و ایجاد همبستگی اجتماعی در شرایط مهم تاریخی تأثیرگذار بوده است، لذا با توجه به ماهیت شکل­گیری آن، نکته حائز اهمیت این است که حرکت بسیج، فعالیتی نیست که در جهت منافع افراد یا گروه­های خاص صورت بگیرد بلکه حرکتی است که با هدف تأمین مصلحت عامه شکل گرفته و در راستای مسیر فطرت الهی انسان می­باشد. بنابراین حرکت­های سازماندهی شده گروهی که در صدد تامین منافع جریان، گروه، تشکل یا احزاب خاصی است و ماهیت شخصی و انحصار گرایانه دارد، غایت اصلی شکل­گیری بسیج را بیان نمی­کنند.

*حدیث باقری­ نیا کاندیدای دکتری علوم سیاسی

[۱] جمشیدی، محمدحسین (۱۳۷۳)، تهاجم فرهنگی چیست؟ (از سری تهاجم فرهنگی ش۱)، فصلنامه علمی پژوهشی بسیج، شماره سه و چهار بسیج، شماره ۴-۳.صص ۲۹۴.

 [۲] خمینی، روح الله(۱۳۸۱)، صحیفه امام خمینی(ره) جلد ۱۵، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، صص ۲۳۱.

[۳] (خمینی، روح الله(۱۳۷۶)، کلمات قصار، پندها و حکمت­ها، امام خمینی(ره)، جلد چهار، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، صص ۱۶۶.

[۴] ( امام خمینی، ۱۳۷۶: ۱۶۶).

[۵]( یاسائی، مسعود(۱۳۶۲)، سپاه از دیدگاه قانون، تهران: وزارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دفتر حقیقی و امور مجلس.