قانون نحوه حفظ آثار و یاد حضرت امام خمینی(س) و همچنین قانون الحاق موادی به قانون نحوه حفظ آثار و یاد حضرت امام خمینی(س) ازجمله قوانین تصویب شده درمجلس شورای اسلامی است. پس از ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی نیز معمولا یک ماده از قوانین برنامه توسعه برای زنده و نمایان نگه داشتن‌اندیشه دینی و سیاسی حضرت امام خمینی اختصاص پیدا کرده است. اهمیت توجه به این امر در قوانین برنامه توسعه از آن‌رو است که این برنامه‌ها عملا ترسیم‌کننده نقشه راه دولت و دیگر دستگاه‌ها در طول پنج سال اجرای برنامه است. مروری بر قوانین موجود در این باره شاید بتواند بار دیگر یادآوری‌کننده وظایف دستگاههای مختلف در قبال‌اندیشه و آرای امام خمینی(س) باشد.
قانون نحوه حفظ آثار و یاد حضرت امام خمینی(س)
قانون نحوه حفظ آثار و یاد حضرت امام خمینی(س) ازجمله اولین قوانینی بود که در این رابطه به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این قانون که در چهاردهم آبان‌ماه 1368 به تصویب مجلس و در همان روز به تایید شورای نگهبان رسیده است علاوه بر تعریف وظایف و اختیارات موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام وظایفی را نیز برای دیگر دستگاه‌ها مشخص کرده است. براساس ماده دوم این قانون وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظفند وصیتنامه و پیام‌های مهم حضرت امام خمینی قدس سره الشریف به ویژه منشور اول و دوم انقلاب را به نحوی مناسب در کتب درسی در مقاطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی، متوسط و دانشگاهی قرار دهند.
براساس ماده سه این قانون وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و امور خارجه، سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، سازمان تبلیغات اسلامی و دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم موظفند با همکاری و هماهنگی موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام قدس سره، برنامه‌های جامع گسترده‌ای را جهت تبلیغ و ترویج و نشر آثار و‌اندیشه‌ها و زندگینامه امام خمینی(س) در داخل و خارج ازکشور با استفاده از تمامی امکانات فرهنگی و هنری و امکانات تجسمی و رسانه‌های همگانی تهیه و به اجرا درآورند.
در تبصره این بند نیز وظایف صداوسیما جهت نشر و بسط‌اندیشه‌های امام خمینی سلام‌الله علیه مشخص شده است.
تهیه تابلوها و آثار هنری و تجسمی در زمینه آرمان‌ها و اهداف امام ازجمله دیگر مفاد این قانون است که اجرای آن به عهده وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و کشور گذاشته شده است.
برنامه سوم توسعه
وظیفه قانونی دستگاههای مختلف برای نشر آثارو‌اندیشه‌های حضرت امام خمینی محدود به این قانون نیست و در هریک از برنامه‌های توسعه نیز وظایفی برای دستگاههای مختلف تبیین شده است. این برنامه که به نوعی نقشه راه دستگاههای مختلف برای توسعه کشور هستند به صورت پنج ساله تدوین می‌شوند و از برنامه سوم به بعد هر یک از این برنامه‌ها ماده‌ای را برای بهره‌گیری از‌اندیشه‌های امام خمینی اختصاص داده‌اند.
اولین برنامه توسعه که پس از ارتحال حضرت امام خمینی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید برنامه سوم توسعه بود. در این برنامه ماده 159 وظایف دستگاههای مختلف را در این باره مشخص کرده است.
این ماده وظایفی را برای وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و فرهنگ و ارشاد اسلامی تعیین کرده است.
براساس این ماده سازمان صداوسیما، نیروی مقاومت بسیج، سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی و سایر دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند نیز وظایفی را عهده دارند.
براساس این ماده این وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها موظفند یکی از مراکز پژوهشی خود را برای انجام مطالعات مستمر و همه‌جانبه در زمینه بهره‌گیری از علوم و فناوری‌ها و هنر دینی و افکار حضرت امام خمینی مامور کنند.
این ماده همچنین سازمان امور اداری و استخدامی وقت را موظف می‌کرد که برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای را برای مدیران دولتی تهیه و از طریق آن مبانی نظری و‌اندیشه‌های دینی و سیاسی حضرت امام خمینی را آموزش دهد. براساس این قانون همچنین صداوسیما و وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم و بهداشت موظفند با تجدیدنظر در برنامه‌های آموزشی معرفی شخصیت امام خمیمنی و‌اندیشه‌های معظم له را مورد عنایت قرار دهند. اختصاص پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی برای شناخت افکار امام نیز ازجمله دیگر وظایف وزارت علوم در این ماده است.
قانون برنامه چهارم توسعه
تکالیف قانونی دستگاه‌ها در قبال زنده و نمایان نگه داشتن‌اندیشه دینی و سیاسی حضرت امام خمینی(س) و برجسته کردن نقش آن حضرت به‌عنوان یک معیار اساسی درتمام سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در قانون برنامه چهارم توسعه نیز دنبال و در این راستا وظایفی برای دولت تعیین شد.
حمایت از مطالعات بنیادی و کاربردی، حمایت از تولید و نشر آثار ارزنده علمی و هنری و ادبی مربوط به حضرت امام خمینی، حمایت از تولید برنامه‌های متنوع و متناسب در جهت تبیین و بزرگداشت سیره و آرای حضرت امام ازجمله وظایفی است که در ماده 108 برنامه چهارم توسعه برای دولت تعیین شده است.
در این ماده شهرداری‌ها نیز موظف به شناسایی، بازسازی، حفظ و نگهداری اماکن و میادین و خیابان‌هایی شده‌اند که که مهم‌ترین وقایع انقلاب اسلامی را شاهد بوده‌اند.
این ماده پیش‌بینی‌هایی برای شناساندن‌اندیشه‌های حضرت امام در خارج از کشور داشته و وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را موظف به تهیه برنامه‌های مناسب برای ارتباط و همکاری اشخاص حقیقی و حقوقی تاثیرگذار خارج از کشور در انجام امر مذکور در این ماده کرده است.
این برنامه سازمان ملی جوانان را نیز موظف به تهیه و اجرای برنامه‌های سازنده برای آشنایی و ارتباط نسل جوان با‌اندیشه و زندگی امام و آرمان‌های انقلاب اسلامی کرده است.
همچنین براساس این ماده دستگاههای فرهنگی که به نحوی از بودجه عمومی استفاده می‌کنند و شهرداری‌ها و فرهنگسراها موظفند حداقل سه درصد از بودجه عملیات فرهنگی و تبلیغی خود را جهت اجرای وظایف مذکور در این ماده اختصاص دهند.
از دیدگاه قانونگذار، ماده 108 قانون برنامه چهارم توسعه نیاز به یک آیین‌نامه اجرایی نیز داشت که تهیه این آیین‌نامه به عهده موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور گذاشته شد. این آیین‌نامه در 13 ماده در تیرماه سال 1384 به تصویب هیات وزیران رسید.
براساس این آیین‌نامه ستادی برای سیاستگذاری و نظارت بر اجرای ماده 108 قانون برنامه چهارم توسعه تشکیل می‌شود.
براساس این آیین‌نامه قائم‌مقام موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) و معاونان ذیربط وزارتخانه‌های علوم، ارشاد، کشور و آموزش و پرورش ازجمله اعضای این ستاد هستند.
در ترکیب این ستاد همچنین معاون ذیربط صداوسیما، معاون ذیربط سازمان مدیریت، معاون ذیربط سازمان فرهنگ و ارتباطلات اسلامی، رئیس پژوهشکده امام خمینی، سه نفر از صاحب‌نظران فرهنگی کشور به انتخاب رئیس ستاد و نماینده ذیربط سایر دستگاه‌ها برحسب مورد حضور دارند.
براساس این آیین‌نامه رئیس ستاد به پیشنهاد رئیس موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و حکم رئیس‌جمهور منصوب و دبیرخانه ستاد نیز در موسسه تشکیل می‌شود.
براساس بند سه این قانون دستگاه‌ها موضوع ماده 108 قانون برنامه چهارم توسعه موظفند برنامه‌های سالانه ازجمله نحوه هزینه کرد سه درصد بودجه خود را تاپایان اردیبهشت هر سال به ستاد مذکور ارائه دهند.
این آیین‌نامه وظایفی را برای وزارت علوم مشخص کرده که تقویت مطالعات، حمایت از پایان‌نامه‌ها، تجهیز کتابخانه‌های مراکز آموزش عالی، حمایت از فعالیت‌های فوق برنامه و اتخاذ تمهیدهای لازم جهت طرح‌اندیشه و سیره عملی امام خمینی(س) در رشته‌های مختلف علوم انسانی ازجمله وظایف این وزارتخانه است.
این ماده قانونی وظایفی را نیز برای وزارت آموزش و پرورش تعیین کرده که تدریس آرا،اندیشه و سیره عملی بنیانگذار جمهوری اسلامی در دوره‌های آموزشی ضمن خدمت، حمایت از فعالیت‌های فوق برنامه دانش‌آموزی ازجمله این وظایف است.
این وزارتخانه همچنین موظف به بکارگیری شیوه‌های جذاب و نوین جهت آشنایی کودکان و نوجوانان با‌اندیشه‌ها و سیره عملی امام خمینی(س) توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شده است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز براساس این آیین‌نامه موظف به برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری، تجهیز کتابخانه‌های عمومی کشور و تهیه طرح اعطای جایزه و نشان امام خمینی به پدیدآورندگان آثار برتر فرهنگی، هنری و ادبی در سطح جهان می‌باشد.
راه‌اندازی موزه و نگارستان ویژه زندگی امام خمینی وظیفه‌ای است که برعهده سازمان میراث فرهنگی گذشته شده است. این ماده برای آشنایی نوجوانان و جوانان با‌اندیشه و سیره عملی امام خمینی وظایفی را برای سازمان ملی جوانان تعیین کرده است. گسترش آرا و‌اندیشه‌های حضرت امام در خارج از کشور نیز به عهده وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گذاشته شده و وظایفی نیز برای این دستگاه‌ها تعیین شده است.
پس از تصویب آیین‌نامه اجرایی ماده 108 قانون برنامه چهارم توسعه در اردیبهشت‌ماه سال 1386 با پیشنهاد رئیس موسسه تنظیم و نشر آثار امام و حکم جناب آقای دکتر محمود احمدی‌نژاد ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران، آقای دکتر حمید انصاری به ریاست ستاد ماده 108 قانون برنامه چهارم توسعه منصوب شد.