توضیحات کارشناس:
زن و مرد مسلمان باید نسبت به اداء نماز و روزه که از واجبات بزرگ و مهم الهی‌اند اهتمام لازم و کافی را داشته و برای قضای نماز و روزه‌ای که به وقت انجام نداده‌اند تلاش و اقدام نمایند تا به بعد از مرگ نماند؛ و در این جهت سستی و تهاون و سبک شمردن جایز نیست.
در صورتی که کسی نمازها و روزه‌هایی که ترک کرده است را در حال حیات خویش به هر دلیلی قضا نکرده باشد و با این حال علائم مرگ را مشاهده نماید به گونه‌ای که فرصت قضای واجبات بدنی مثل نماز و روزه را نداشته باشد، واجب است که وصیت کند تا بعد از مرگ برای او اجیر بگیرند که آن‌ها را به نیابت از او قضا کند، مگر کسی که ولیّ (بزرگترین پسر انسان به وقت مرگ) دارد و می‌داند که او نماز و روزه‌ها را به طور صحیح قضا می‌کند؛ پس در این صورت چنین وصیت کردنی واجب نیست.
سؤال مورد بحث ناظر به این است که آیا پسر بزرگ نسبت به نماز و روزه مادر وظیفه‌ای دارد؟ به عبارت دیگر؛ همان‌گونه که بر پسر بزرگ واجب است که نمازهایی که پدر نخوانده است و روزهایی که نگرفته است را بعد از مرگ او قضا نماید، آیا در باره مادر نیز چنین وظیفه و تکلیفی دارد؟ یا خیر؟
امام خمینی (س) در کتاب تحریر الوسیلة؛ ج1، ص: 214 بعد از بیان وجوب قضای نماز پدر بر پسر بزرگتر، بلافاصله می‌فرماید: «مسألة 16- ... و لا تلحق الوالدة بالوالد و إن کان أحوط» یعنی: در این حکم مادر ملحق به پدر نیست گرچه احوط است.
ایشان نسبت به روزه مادر نیز همین نظر را در حاشیه بر عروه ابراز داشته‌اند.
آن‌جا که در ذیل این فتوای سید در عروه که فرموده است: «مسألة 19 - ... و لا فرق فی المیّت بین الأب والامّ ...» می‌فرمایند: «بل الأقوىٰ عدم وجوب ما فات من الامّ علىٰ ولیّها.» (العروة الوثقى مع تعالیق الإمام الخمینی؛ ص: 578)
بر همین اساس است که در توضیح المسائل امام خمینى (س) چنین آمده است:
مسأله 1712- بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضاى نماز و روزۀ او را به تفصیلى که در مسأله 1390 گفته شد به جا آورد، ولى قضاى روزۀ مادر بر پسر واجب نیست.
باید توجه داشت که سخن از واجب نبودن قضای روزه و نماز مادر بر پسر بزرگتر است و این را به این مفهوم نباید گرفت که فرزندان نمی‌توانند نماز مادر را قضا کنند و یا دختر و پسری که خود روزه قضا به گردن ندارد نمی‌تواند روزه‌های مادر را قضا نماید.! نه خیر، چنین نیست بلکه هر انسان مسلمانی می‌تواند برای نماز و روزه هر میت مسلمانی اجیر بگیرد یا خودش آن‌ها را تبرعا و به طور مجانی قضا نماید؛ البته روزه را در صورتی می‌توان که خود انسان روزه قضا به عهده نداشته باشد.
قضای نماز و روزه زن و شوهر بعد از مرگ بر عهده آن دیگری نیست
در باره شوهر هم چنین است و او نیز وظیفه شرعی نسبت به قضای نماز و روزه زن ندارد کما این‌که زن هم نسبت به شوهرش چنین تکلیفی ندارد.
5/8/1392