کتاب «تحریرالوسیله» که کتاب جامع فقهی است، علاوه بر دربرداشتن همه ابواب فقه، بخش جدیدی با عنوان «المسائل المستحدثه» نیز دارد.
به گزارش پرتال امام خمینی(س)، این کتاب جامع که قریب به نیم قرن از تألیف آن می گذرد، از همان سالهای نخست انتشار، به خاطر جایگاه ممتاز مؤلف آن و نیز به دلیل جامعیتی که داشت، مورد اقبال فقها و فضلاء حوزه های علمیه قرار گرفت. به گونه ای که تاکنون مشروح و حواشی متعددی بر آن نوشته شده است.
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، فقه الثقلین، انوار الفقاهه، مبانی تحریر الوسیله، مدارک تحریر الوسیله از جمله شروح شناخته شده بر این اثر ارزشمند فقهی است.
از جمله فقهای بزرگی که بخشی از آثار فقهی ایشان با محوریت تحریر الوسیله تألیف شده، حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله) است. ایشان بیشتر به عنوان مقرّر درسهای اصول امام با کتاب معروف تهذیب الاصول شناخته می شود، تاکنون شش جلد شرح تحریر الوسیله به قلم ایشان نوشته شده و انتشار یافته است.
سه جلد شرح کتاب حج، یک جلد شرح کتاب حدود و تعزیرات، یک جلد شرح کتاب قصاص و یک جلد شرح کتاب دیات.
شرح کتاب دیات جدیدترین اثر ایشان در این زمینه است.
این کتاب با عنوان احکام الدیات فی الشریعة الاسلامیة الغرّاء در سال 1392 ش ـ 1434 ق، در حجم 672 صفحه توسط مؤسسه امام صادق(ع) انتشار یافته است.
عنوان فرعی این کتاب «السیاسة الاسلامیة» است با شماره «3» یعنی بر اساس تقسیم ثلاثی(سه وجهی) فقه به: عبادات، معاملات و سیاسات؛ کتاب الدیات به دنبال کتاب حدود و تعزیرات و کتاب قصاص، سومین کتاب از بخش سیاسات است که به قلم آیت الله سبحانی با محوریت تحریر الوسیله تألیف و منتشر شده است.
شارح تحریر الوسیله در مقدمه این جلد یادآور می شود، دین اسلام مرکب از عقیده و شریعت است(اعتقادات و احکام)؛ عقیده همان ایمان به خداوند، پیامبر و روز قیامت و زندگی در سرای باقی است. شریعت هم همان احکام الهی است که عهده دار زندگی کریمانه انسان در راستای نیل به خوشبختی دنیا و آخرت است. شریعت اسلام در مقایسه با دیگر شرایع از امتیاز جامعیت برخوردار است و برای همه مشکلات بشر راه حل دارد. شریعتی که مسلمانان را از نشستن بر سفره دیگران بی نیاز کرده است. نکته دیگری که وی در مقدمه یادآور شده، این است که: احکام فراوانی که در فقه اسلامی وجود دارد خود قویترین دلیل بر آسمانی بودن شریعت اسلام و ثمره وحی بودن آن است. زیرا ممکن نیست انسانی عادی در این حجم قانون بیاورد که بتواند نظام زندگی انسان در عرصه اجتماعی و فردی را در بر گیرد، بخشی از آن احکام سیاسی باشد که محور ثبات و امنیت جامعه گردد.
محورهای مهم این کتاب عبارت است از:
- اقسام قتل
- مقادیر الدیات
- موجبات الضمان
- الجنایة علی الاطراف
در بخش جنایت بر اطراف (اعضاء) از: دیات اعضاء، جنایت بر منافع و دیه جراحات، بحث میشود و در همین قسمت پایانی از: دیه جنین، عاقله، جنایت بر حیوان و کفاره قتل سخن به میان آمده است.
در خاتمه کتاب از دو موضوع سخن گفته شده:
- سبب حکم به عاقله چیست؟
- کتاب ظریف
در بحث از عاقله، تناسب ضمان عاقله با زندگی قبیله ای و تکلیفی یا وضعی بودن این حکم، بررسی شده است.
مقصود از «کتاب ظریف» همان روایت معروف نقل شده از امیرالمؤمنین(ع) است که به «کتاب ظریف» شناخته شده است. از آنجا که از این روایت در مباحث کتاب الدیات فراوان استفاده و بدان استدلال یا استشهاد می شود، مؤلف کتاب، همه این روایت مفصل را در خاتمه کتاب نقل کرده است.