امام خمینی در اواخر آبانماه سال 1357 دیدار و گفتگویی متفاوت با راسل کر نماینده پارلمان انگلیس،مجلس عوام، و عضو حزب کارگر داشت. او که یکی از منتقدین سیاستهای شاه در مورد نقض حقوق بشر و شکنجه زندانیان سیاسی بود، نظرات امام را در باره مسائل ایران و موضوعات بین المللی شامل اوضاع ایران، رابطه با انگلیس و مفهوم آزادى ، آزادى از دیدگاه شیعه پرسید؛ پاسخ های موجز و کوتاه امام بر جذابیت های این گفتگو افزوده است. آنچه در پی می آید مشروح این پرسش و پاسخ است که از نظر می گذرد:
شما ایران را پانصد سال به عقب خواهید برد!
راسل کر: در امریکا و انگلیس تبلیغات زیادى مى شود که اگر خمینى در ایران پیروز شود، مملکت را پانصد سال به عقب خواهد برد. مىگویند حرکت شما ارتجاعى و قدیمى است؛ برنامه ضد مدرن کردن ایران توسط شاه است. به نظر ما مهم است که جنبههاى مترقى جنبش اسلامى معرفى شود. من فرصت و امکان براى این معرفى را دارم؛ و آن را براى کمک به آینده ایران انجام مىدهم.
پاسخ امام: اینها که شنیده اید در مطبوعات، تماماً تبلیغات شاه است. مبالغ زیادى براى آن خرج شده است، براى حفظ شاه. خوب شما ملاحظه کنید، فریاد مردم چیست؟ مردم ارتجاعى هستند؟ آیا فریاد استقلال طلبى و آزادیخواهى، ارتجاعى است، یا ادعاى شاه؟ حکومت اسلامى مساوى است با پیشگرایى و تمدن و ترقى؛ نه مخالف براى آن است. زیر سلطه شاه، مملکت رو به تنزل و ارتجاع است. جوانهاى ما، و فرهنگ ما را عقب نگه داشته است و نمى گذارد تحصیلات را تمام کنند؛ دانشگاههاى ما ارتجاعى و وابسته هستند؛ نظام حاکم وابسته است به غیر؛ و وابستگى ارتجاع است. اقتصاد ما شکست خورده، به غیر وابسته است، ارتجاعى است. ما صنعت نداریم؛ مونتاژ است؛ نه رو به ترقى. ملت مستقل، مملکت مستقل، اقتصاد مستقل را ما مىخواهیم، اما شاه مانع است. ما و ملت علیه شاه قیام کرده است؛ براى آنکه او مملکت را ارتجاعى کرده است؛ نه ما. ما ارتجاعى هستیم؟ شاه مرتجع است. الحال احکام قرون وسطایى را در مملکت ما اجرا مى کنند.
شخص اول حکومت اسلامى با آخرین فرد مساوى است در امور
راسل کر: وضع حقوق بشر در آینده ایران چگونه خواهد بود؟ براى ساواک چه فکرى کرده اید؟
پاسخ امام: ساواک، خیر؛ لازم نیست. فشار نخواهد بود. ساواک جز ظلم و تعدى و فشار بر ملت نداشته؛ در حکومت اسلامى نخواهد بود. حکومت اسلامى مبنى بر حقوق بشر و ملاحظه آن است. هیچ سازمانى و حکومتى به اندازه اسلام ملاحظه حقوق بشر را نکرده است. آزادى و دموکراسى به تمام معنا در حکومت اسلامى است. شخص اول حکومت اسلامى با آخرین فرد مساوى است در امور.
زنها در حکومت اسلامى آزادند
راسل کر: دشمنان شما ادعا مى کنند، که حقوق زنان در حکومت اسلامى از بین مىرود، حقوق کنونى که زنان در زمان شاه به دست آوردهاند در آینده از بین مىرود. من خودم البته باور ندارم؛ شما چه نظرى دارید؟
پاسخ امام: زنها در حکومت اسلامى آزادند؛ حقوق آنها مثل حقوق مردها. اسلام زن را از قید اسارت مردها بیرون آورد و آنها را همردیف مردها قرار داده است. تبلیغاتى که علیه ما مى شود براى انحراف مردم است. اسلام همه حقوق و امور بشر را تضمین کرده است. الآن از فشار حکومت در ایران، آزادى نه براى مرد است و نه براى زن؛ در اسلام براى همه هست.
آزادى شیعه چه مفهومى دارد؟
راسل کر: آزادى شیعه چه مفهومى دارد؟ یکى از آیت اللَّه ها در قم- برادر شما- به یکى از اعضاى گروه ما در مورد ارزشهاى آزاد انسان، یک جواب بسیار روحانى داد؛ خیلى جذاب.
پاسخ امام: یکى از مبانى اختصاصى شیعه، مبارزه با ظلم و دولتهاى ظالم است. دیکتاتورى از اول پیدایش و بروز آن، شیعه علیه آن زور و ستم مبارزه کرده اند، کشته دادند، فداکارى کردند. و مذهب شیعه با خون خود آزادى بشر را تضمین کرده است. در سایر مذاهب، مذهبى مثل شیعه نیست که قیام علیه باطل بنماید، این از خصوصیت بارز شیعه است.
راسل کر: آیا راه حل دیگرى جز شاه مى بینید؟
پاسخ امام: هیچ امیدى نیست؛ و لو با اصلاح شاه. نه ملت و نه اسلام اجازه نمى دهد. جرایم رژیم شاه خیلى است.
راسل کر: ماهیت رابطه شما با جبهه ملى چیست؟ اخیراً شما با آنها ملاقات داشته اید؟
پاسخ امام: ما با جبهه، هیچ رابطه اى نداریم. فقط سنجابى آمد و ما مسائل خودمان را به ایشان- نه به عنوان جبهه- گفتیم و ایشان هم پذیرفتند.
راسل کر: تعجب مى کنم؛ آنها در اکثر موارد شما را رهبر مىدانند؛ رهبر مذهبى و سیاسى. چرا این قدر فاصله وجود دارد؟
پاسخ امام: قضیه فاصله نیست. مرا ملت به رهبرى پذیرفته است؛ من رهبر جبهه نیستم؛ رهبر مذهبى- که مبناى مذهب بر سیاست است. ایرانىها پذیرفته اند؛ و لذا آنها به شما پیش خود گفتهاند.
رابطه خاص، مخالف مصالح است
راسل کر: رُل شما دوگانه است. رهبر شیعه و رهبر سیاسى؛ مبارزه علیه شاه و فاشیستها و نظامیها. اما باید شما در میان همه طبقات دوستانى داشته باشید؛ داراى مناطق نفوذ هستید. اینها اشخاص مهمى هستند؛ باید به آنها قدرت داد. چرا نباید روابط نزدیکترى داشته باشید، با سنجابى و فروهر، که همه در یک جهت با شما حرکت مى کنند
پاسخ امام: با تمامى اهالى ایران روابط مساوى داریم. براى هیچ رهبر سیاسى و مذهبى، اتصال به یک جبهه خاص درست نیست. با تمام ملت، رابطه را برقرار مى سازیم. رابطه خاص، مخالف مصالح است.
راسل کر: شما به دوستان سیاسى خوبى احتیاج دارید، و در یک جنگ بسیار سختى به این گونه افراد احتیاج دارید
پاسخ امام: البته ما به همه افراد سیاسى احتیاج داریم، نیاز داریم. با یک گروه خاصى رابطه نداریم. همه ایران یکدست است، و همه با هم مى خواهند انجام بدهند، و چون امت مىخواهد، همه داخل آن هستند و با همراهى همه پیش مىروند.
برنامه مستقل مبنى بر عدالت
راسل کر: برنامه آینده براى مملکت چیست؟ آیا یک برنامه سوسیالیستى است؟
پاسخ امام: خیر؛ نه رنگ سوسیالیستى و نه کمونیستى؛ برنامه مستقل مبنى بر عدالت، دموکراسى و قانون اساسى؛ آن هم قانون اساسى خاص خودش ...
راسل کر: سوسیالیسم به معناى ما مکتب عمومى است
پاسخ امام: قوانین اسلام- اگر عملى شود- حاصل آن عدالت اجتماعى است، بدون آنکه مفاسد سایر سیستمها را داشته باشد.
ما جنگى با انگلیس نداشته و نداریم
راسل کر: درباره دولت انگلیس چه نظرى دارید؟
پاسخ امام: نظریات ما، بدبختیهاى شرق عمدتاً- و ایران خصوصاً- از این سه دولت امریکا، انگلیس و شوروى است؛ و اینها هستند که رضا خان و محمد رضا را بر ما مسلط کردند؛ و ما مى خواهیم از زیر سلطه آنها بیرون بیاییم. ملت قیام کرده است براى خروج از سلطه. چیزى را که یک ملت خواست، عملى خواهد کرد.
راسل کر: ارتباط شما با آفریقاى جنوبى و نفت ایران در دنیاى سوم چگونه خواهد بود؟
پاسخ امام: على رغم سیاستهاى گذشته در رژیم شاه.
راسل کر: اگر پیروز بشوید روابط شما با انگلیس چگونه خواهد بود؟
پاسخ امام: ما جنگى با ملت انگلیس نداشته و نداریم. این دولتها متعدى هستند. اگر با حُسن نیت و احترام با ما رفتار کنند، ما هم همین قسم با آنها رفتار خواهیم کرد.صحیفه امام،ج5،ص69-72