امام رضا (ع) هشتمین امام شیعیان در سال ۱۴۸ه.ق در مدینه به دنیا آمد. از عهد امام رضا (ع)، عصر جدیدی از شکوفایی و بالندگی فرا روی شیعه پدیدار گشت و این به سبب کوشش ها و رنج های امامان پیشین بود. پدید آمدن پایگاه های عظیم مردمیِ شیعه گرا از پیامدهای این کوشش ها بود. شیعیان به نیرویی رسیده بودند که می توانستند حکومت را در دست گیرند. امّا این وضعیت، حاکمان عباسی را به هراس انداخت و به چاره جویی واداشت. واگذاری منصب ولایت عهدی به امام رضا (ع) از چاره هایی بود که برای گریز از خطر شیعه یافتند. بدین سان، می توان دوران امامت امام رضا (ع) را به دو دوره پیش و پس از ولایت عهدی تقسیم کرد.
مدت امامت ایشان پیش از پذیرش ولایت عهدی، هفده سال بود که ده سال از این سالها را در عصر هارون، پنج سال را در عصر امین و دو سال را در عهد مأمون و در مدینه سپری کرد. چون پدر گرامی اش به شهادت رسید، در مدینه بود و رسیدگی به امور شیعیان را آغاز کرد. شاگردان پدر را پیرامون خویش گرد آورد و به تعلیم معارف ناب دینی پرداخت. در این سال ها شیعیان بهره ها از او برگرفتند و هدایتها یافتند و معارف دینی نشو و قوام و دوام پیدا کردند. شخصیت ممتاز و برجسته امام در مدینه چنان جلوه می‌نمود که سراسر حجاز آن روزگار در همه مسائل مادی و معنوی خویش از او مدد می گرفت.
یکی از فعالیت های امام (ع) در این دوران آن بود که به شهرهای متعدّدی سفر کرد و مردم را به دیدار خویش برخوردار ساخت. آن امام همام (ع)، پیش از سفر، کسانی را به مقصد می فرستاد تا مردم را آگاه کنند و مقدمات سفر را آماده سازند. این تدبیر امام موجب می گشت که کسان بیش‌تری از وجود امام بهره مند شوند و از آن سو نیز حکومت به هراسی بیشتر افتد. ولایت عهدی امام رضا (ع) سه سال طول کشید که همه آن در عصر مأمون بود. (برگرفته از ویکی فقه)
امام خمینی ارادت خاصی به معصومین (ع) از جمله حضرت امام رضا (ع) داشتند. ایشان در بیاناتشان بارها به تجلیل از شان و جایگاه پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) پرداخته و تا آنجا که برایشان مقدور بوده زیارت آن بزرگواران را در برنامه های زندگی خویش گنجانده اند.
به مناسبت سالروز میلاد امام رضا (ع) گزیده ای از بیانات امام خمینی درباره آن حضرت را گرد آورده ایم:
***
بیانات
حضرت رضا، علیه السلام، به حضرت جواد، سلام الله علیه مرقوم فرمود: «شنیدم غلامان تو وقتی سوار می شوی، تو را خارج می کنند از در کوچک، آنها بخل می کنند و می خواهند تو به کسی چیزی ندهی. به حق من بر تو که بیرون رفتن و داخل شدنت نباشد مگر از در بزرگ. و وقتی سوار شدی همراه خود طلا و نقره بردار و هیچ کس از تو سؤالی نکند مگر آنکه به او عطا نمایی. و از عموهای تو هر کس از تو سؤالی کرد، کمتر از پنجاه دینار به او مده، و اگر بیشتر خواستی بدهی، اختیار با تو است. و من اراده کردم به این امر اینکه خداوند مقام تو را رفیع فرماید، پس انفاق کن و ترس مکن که خداوند بر تو سختگیری فرماید.» (شرح چهل حدیث، ص ۴۹۳)
مأمون حضرت رضا (ع) را با آن همه تزویر و سالوس و گفتن «یا ابن عم» و «یا ابن رسول الله» تحت نظر نگه می دارد! که مبادا روزی قیام کند و اساس سلطنت را درهم بریزد. چون پسر پیغمبر (ص) است و در حق او وصیت شده، و نمی شود او را در مدینه آزاد گذاشت. حکام جائر سلطنت می خواستند، و همه چیز را فدای این سلطنت و امارت می کردند؛ نه اینکه دشمنی خصوصی با کسی داشته باشند. چنانکه اگر امام (ع)، نعوذ باللَّه، درباری می شد، کمال عزت و احترام را به او می گذاشتند، و دستش را هم می بوسیدند. (ولایت فقیه، ص ۱۵۲)
من از شما آقایان که از راه دور و از مرکز ولایت و از محل قدس ملکوتی آمدید تشکر می کنم. چه سعادتی دارید که چشم های شما به آن بارگاه عظیم ملکوتی باز می شود و در آن حرم شریف؛ مرکز علم و مرکز ملائکة اللَّه می روید و ما حسرت آن را داریم. (صحیفه امام؛ ج ۱۲ ،ص ۱۰۶)
حضرت رضا - سلام الله علیه- در آن ابتلائاتی که داشت و در آن مصیبتهای معنوی که برایش وارد می شد، بدون اینکه یک اختلافی ایجاد کند، با آرامش، راه خودش را به پیش می برد. مقید بود به اینکه آرامش ملت را حفظ کند. (همان؛ ج ۱۳،ص ۴۲۶)
شما مهمانهای عزیزی هستید که از محل تجلّی نور، از محل توجّه ملائکة الله، از آستان قدس رضوی آمدید و خوش آمدید. خداوند شماها را حفظ کند، و اسلام را به جدیتهای شما و همه ملت به پیش ببرد. و من امیدوارم که با دعای شما در آستان قدس رضوی موفق بشوم به پایبوس آن حضرت. (همان)
این میهمان های عزیز از جایی می آیند که دلهای ملائکة الله به آنجا متوجه است. اصلًا مرکز ایران آستان قدس است. و ما امیدواریم که همه ما را خداوند از خدمتگزاران آستان قدس رضوی- سلام الله علیه - قرار بدهد. و شماها چقدر خوشبخت هستید که در آن آستان زندگی می کنید، چه آنهایی که خدمتگزار مستقیم آستانه هستند و چه آنهایی که در آستان مقدس، خدمتگزار به ملت و اسلام و جمهوری اسلامی هستند. همه نیروها، همه قدرتها در هر جا هستند، محتاج به توجه خاص حضرت رضا - سلام الله علیه - هستند. استاندار و نیروی هوایی و انجمنهای اسلامی و همه اینها جزء کارمندان آن آستان مقدس اند. و شما برادرانی که در آستان مقدس مستقیماً کار می کنید، از خوشبختی بزرگی برخوردارید که شاید خیلی توجه به او نباشد. و من امیدوارم که ان شاء الله تعالی، به برکت آن آستان مقدس، جمهوری اسلامی همان طوری که تا کنون پیروزمندانه پیش رفته است، از این به بعد هم پیش برود و این جمهوری اسلامی باقی باشد با اسلامیت خود تا وقتی که، زمانی که به حضور بقیه الله این جمهوری مشرّف شود و مسائل را در خدمت ایشان حل کند. (همان؛ ج ۱۶، ص ۳۸۸)
متقابلًا این عید بزرگ را بر مهمانان عزیزی که از محضر مقدس امام ثامن - سلام الله علیه- تشریف آوردند [تبریک می گویم]، ما قدم های شما را بسیار گرامی می داریم. شما از مرکزی آمدید که مرکز نور است، مرکز علم الهی است، مرکزی است که باید همه در آن مرکز آستان بوسی کنید، و باید اظهار تأسف کنم که دست ما کوتاه است. (همان؛ ج ۱۹، ص ۶۳)
***