در دیدگاه حضرت امام خمینی(س) که با مبارزات پررنج ومرارت بار خود، حقوق عصب شده مردم را از نظام طاغوتی باز ستاند و به آنها باز گرداند، مجلس شورای اسلامی از اعتبار و ارزش حیاتی برخوردار است. زیرا این مجلس: عمده ترین نهاد تعریف کننده عملی مردم سالاری دینی و در واقع تأمین کننده همه جانبه حقوق مردم به حساب می آید. در دیدگاه حضرت امام(س)، مجلس جوشیده از ملت انقلابی و مسلمان ایران، یک مجلس عادی نیست، یک پدیده خاص با ویژگی‌های خاص است که دارای وظایف بزرگ و ظریف است و باید در کنار وظایف قانونی خود آموزنده اخلاق اسلامی و انسانی هم باشد. این توجه به اخلاق و آداب اسلامی و خدا را حاضر و ناظر اموردیدن و در کارها اخلاص ورزیدن سفارش آن معلم عامل و متخلق به اخلاق کریم اسلامی، سفارشی مقطعی نبود بلکه امری همیشگی بود که جمیع ابعاد کاری مسئولان و از جمله نمایندگان مجلس را در تمام حوزه‌ها در بر می‌گرفت و همواره نسبت به بازتاب آن در داخل و تأثیر بر روحیه مردم و انعکاس بین المللی و اثر آن بر روحیه مسلمانان و یا حفظ حیثیت نظام جمهوری اسلامی و با توجه به اقتضائات، دلسوزانه و راهگشا تذکراتی داده می شد. بازخوانی این تذکرات و سفارشات به نمایندگان و مجلسیان سه دوره اول که همزمان با حیات طیبه آن بزرگوار بعد از پیروزی انقلاب و دوران زعامت جمهوری اسلامی ایران بود و درس آموزی برای حل قضیه تعیین وزیر برای وزارت علوم که به طریقی به مشکل ساز شده است، در وجه خاص آن مد نظر این نوشته است که ان شاءالله مؤثر واقع شود.
حضرت امام (س) در تاریخ چهارم خرداد ماه1359 در دیدار با نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی با تشریح وظایف وکالت در مجلس، به مسائل متعددی اشاره دارند و ضمن تذکر به پرهیز از جهات نفسانی، به لزوم طرح مسائل دلخواه اسلام و مردم توجه می دهند و در آخر می فرمایند: «شما وکیل نیستید که بروید آنجا بنشینید و حسابهایى که خودتان با هم دارید صاف کنید»:
«من امیدوارم که آقایان بدون اینکه جهات نفسیت را در نظر داشته باشند، و بدون اینکه اغراض خودشان را و مخالفتهاى شخصى که با اشخاص دارند در نظر داشته باشند، به آن چیزى که وکیل او، به آن چیزى که در آن چیز وکیل هستند، اندیشه کنند و مباحثه کنند و شور کنند. شورى که در محیطى واقع شد که اسلامى است و اخلاق اسلامى است منتهى به جنگ نمى شود، منتهى به آن مسائلى که در آن مجلسها و بعضى از آن مجلسها واقع مى شد که انصافاً شرم آور است نمى شود. باید همان طورى که تا حالا تحولات زیادى پیدا شده است در این ملت، شما که وکیل از جانب ملت هستید، و عصاره فضایل ملت هستید، باید در آنجا همان معنایى که مأمور او شدید از طرف ملت، همان معانى باشد. ملت یک ملت اسلامى است و اسلام را مى خواهد و احکام اسلام را مى خواهد. شما وکیل نیستید که بروید آنجا بنشینید و حسابهایى که خودتان با هم دارید صاف کنید. اگر یک همچو کارى بشود، این انحراف است و غصب است آن محل براى شما» (صحیفه امام، ج12، ص:345)
و از دیگر آفات راه که حضرت امام(س) در همین سخنرانی نسبت به آن هشدار می دهند، اصالت دادن به جبهه بندیها و کش و قوسهای منبعث از آن است که به زعم حضرت امام منجر به انحطاط نمایندگان و ملت خواهد شد:
«از الآن بناى بر این نگذارید که ما یک جبهه کذا و یک جبهه کذا، از اول بناى مبارزه باشد، مبارزه نیست، مباحثه است، مباحثه، مباحثه نرم اسلامى. مى خواهید هر کدام مسائلى که دارید به دیگرى بگویید با برهان، با بیان، البته باید بگویید اما مبارزه ندارید با هم. و همه براى اسلام هستید و خدمتگزار اسلام هستید و مى خواهید براى اسلام خدمت بکنید. از حالا بنا نگذارید به اینکه یک جبهه بندى بکنید، یک دسته این طرف، یک دسته آن طرف و همان کارهایى که در مجالس سابق مى کردند، و همان دعواها و نزاعهایى که به انحطاط مى کشید خودشان و ملت را» (همان: 346)
پرهیز از کارشکنی در کار دولت و در نظر داشتن نقش هدایتگر مجلس و دوری از تضعیف متقابل دولت ومجلس دیگر سفارش آن بزرگوار است:
«ما اگر بخواهیم براى کشورمان، براى اسلام پیروزى حاصل بشود، باید کارشکنى نکنیم از هم. باید همه یکصدا باشیم. قضیه هدایت مسئله اى است، قضیه کارشکنى مسئله دیگر، هدایت باید کرد. مرکز همه قانونها و قدرتها مجلس است. مجلس هدایت مى کند همه را و باید بکند، اما بناى بر این نباشد که مجلس دولت را ضعیف کند. و بناى بر این هم نباشد که دولت مجلس را ضعیف کند. تضعیف هر یک، تضعیف خودش هم هست.»(همان:347)
مراعات آداب اسلامی در محاورات، جستجو در جهت یافتن حق با شیوه صلح و صفا، دوری از اعمال غرض و تحمیل عقیده و ... دیگر درسی است که نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در تمام دوره ها می توانند از این فرمایش حضرت امام بهره برداری کنند:
«از نمایندگان متوقع است که مراعات آداب اسلامى در محاورات بشود؛ و انگیزه آن یافتن حق و راه حل باشد و این امور در محیط دوستى و صفا چون بحثهاى علمى در محیط مدارس فقاهتى که مقصود، یافتن واقعیت نه تحمیل عقیده است، آقایان را بهتر و آسانتر به حقیقت مى رساند و مجادلات با حال غضب و عصبانیت انسان را از واقع دور مى کند و چون مقصود از بحثها یافتن طریق هر چه بهتر براى خدمت به اسلام و کشور و ملت است و از عبادات و مقربات الهى محسوب است، حقاً لازم است از آنچه مخالف رضاى خداوند متعال است اجتناب شود و محیط مجلس طورى باشد که علاوه بر یافتن راه صحیح براى شنوندگان، آموزنده اخلاق اسلامى و آداب انسانى باشد، که این خود یک عبادت دیگر است. و اگر خداى نخواسته در این محیط مقدس مقصود کسى اعمال غرض و تحمیل عقیده و احیاناً تسویه حساب باشد که قهراً به هتک یک مسلمان و رد و بدل الفاظ غیر مناسب منجر مى شود علاوه بر آنکه از مسیر حق دور مى شود و بر خلاف آنچه وظیفه وکیل است مى باشد گاهى اشاعه فحشا در یک محیط بسیار وسیع است که معصیتى عظیم است». (صحیفه امام، ج18، ص: 465)
کیفیت برخورد با دولت و وزرا چه در زمان رأی گیری و چه به گاه نظارت و در صورت لزوم استیضاح و در ادامه آن کیفیت ادای وظیفه و بیان اشکال و... از جمله سفارشات حضرت امام به نمایندگان دومین دوره مجلس شورای اسلامی است که کهنگی ندارد و می تواند بهترین دستمایه اخلاقی رفتاری برای همه دوران ها باشد:
«کیفیت برخورد با دولت و وزرا و سایر کارمندان؛ شک نیست که مجلس به همه امور کشور نظارت دارد؛ و حق نمایندگان است که از هر انحراف و خلافى که از وزرا و ادارات مى بینند به حکم قانونى جلوگیرى کنند و دولت را تا حد استیضاح بکشانند. لکن فرقهاست بین نظارت و استیضاح، و بین عیبجویى و انتقامگیرى. و این فرق را همه کس پس از رجوع به وجدان خویش مىفهمد. انسان با کمى تفکر در حال خود تشخیص مىدهد که احضار دولت یا وزیر براى خدا و مصالح اسلام و کشور است و در آن جز هدایت و جلوگیرى از انحراف و حفظ مصالح ملت چیز دیگرى دخالت ندارد؛ یا از معیارهاى غیر الهى، چون حُب و بغض، دوستى و دشمنى، هواهاى نفسانى چون خودنمایى، عرض اندام و از این قبیل مکاید نفسانى و شیطانى، برخوردار است. و محک تشخیص معیار الهى از شیطانى آن است که پس از مراجعه به خود بیاید که آنچه که او مى خواهد نفْس عمل است گر چه این کار را دیگرى انجام دهد؛ و یا آنچه را که بدان سبب شخصى را احضار کرده است اگر از دوستان عزیز او سر مى زد، با او همان مى کرد که با این انجام مى دهد. و این است معناى روابط و ضوابط و صراط مستقیم که از ارزشهاى انسانى برخوردار است. خداوند قادر ما را بر آن هدایت فرماید و از ما دستگیرى کند. مرحله اى دیگر: به فرض آنکه هیچ مقصدى جز حقجویى و جلوگیرى از انحراف نباشد، در کیفیت اداى وظیفه و بیان اشکال مى توان معیار الهى و نفسانى را تشخیص داد. معیار الهى آن است که اثبات مدعا مبنى بر استدلال و شواهد متقن باشد، و از کلمات نیشدار و اهانت آمیز و کردار ناروا مبرّا باشد. و در غیر این صورت، باید دانست که دست شیطان و نفس امّاره بالسوء در کار است و گوینده بازیچه هواى نفس است» (همان، ج18، ص:465و466)
رعایت ضوابط شرعی و اخلاقی در نطقهای قبل از دستور و کنار گذداشتن پرونده سازیهای مغرضانه بر مبنای آمار و ارقام موهوم و افترائات دور از حقیقت از دیگر هشدارهای حائز دقت و توجه به نمایندگان است که مورد توجه و عنایت ویژه حضرت امام خمینی(س) قرار داشته است:
«از امور لازم التذکر راجع به نطقهاى قبل از دستور است؛ چه بسا که ناطق احیاناً گمان کند بى قید و شرط و بى تعهد و تکلیف باید هر چه بخواهد بگوید، و به هر کس، چه حاضر جلسه و چه غایب، مى تواند به اصطلاح حمله کند، و میزانى الهى و شرعى و اخلاقى در کار نیست و مسئولیتى حتى شرعى ندارد. و گاهى بعضى نطقها موجب تأسف بسیار و تأثر است؛ و چه بسا که اهانت به یک مسلمان و مؤمن را به حد اعلى مى کشاند و حیثیات انسانها را لکه دار مى کند؛ و گاهى ارقام و اقلام بسیار از گوشه و کنار اعم از صحیح و فاسد جمع آورى مى کند و با آبروى دولت و اشخاص، بلکه مجلس بازى مى کند؛ و مجلس شوراى اسلامى را بى توجه همچون مجلس طاغوت مى نماید و مورد تاخت و تاز اعراض مسلمانان در سراسر کشور قرار مى دهد.آقایان مى دانند مجلس اسلامى که حاصل سالهاى دراز رنج و زحمت و خونهاى محترم صدها هزار شهید و جانباز است براى تحقق احکام نورانى اسلام و تحول از رژیم طاغوت به رژیم الهى- اسلامى است. نمایندگان آن باید از اخلاق اسلامى بالا و والایى برخوردار باشند؛ و خداى بزرگ را حاضر و ناظر بر اعمال و گفتار خود بدانند، و از رفتار و گفتار رژیمهاى طاغوتى احتراز نمایند. و اگر خداى نخواسته کسى از حدود شرعى، چه در نطقهاى قبل از دستور و چه در مذاکرات و محاورات دیگر خارج شد، وظیفه فریضه بزرگ نهى از منکر را فراموش نکنند؛ که خداى نخواسته حق و عِرض و حیثیت مردم در مکانى که حافظ مصالح اسلام و مسلمین و مردم کشور است ضایع نگردد بلکه وکلاى محترم در برخوردها و نطقها، که در همه جا منتشر م ىشود آموزنده اخلاق کریم انسانى و اسلامى باشند و مردم را به کیفیت سالم برخورد با یکدیگر آشنا سازند که این خود یک خدمت بزرگ به اسلام و مسلمین و بشریت است» (همان: ص:467و 468)
اما هرچند در منظر امام خمینی(س) : " این بدان معنا نیست که مجلس از حق قانونى و شرعى خود دست بردارد، بلکه نمایندگان محترم در محدوده قانون و شرع آزاد و مختارند و هیچ کس نمى تواند از حقوق قانونى آنان جلوگیرى نماید." اما حرف بر سر شیوه عمل است و حرکت در محدوده شرع و قانون و نیز گوش جان سپردن به این دستورالعملهای خیرخواهانه و راهگشا کا اگر چنین می شد، بسیاری چالشها به وجود نمی آمد، خیلی انحرافات و کژرفتاریها رخ نمی نمود، اعتبارها و آبروی افراد محترم شمرده می شد، در بین مردم انس و الفت جایگزین بدبینی به همدیگر می شد، وحدت و همدلی استحکام و و سامان اجتماعی بنیان مستحکمی می یافت که: تا باد چنین بادا ! ان شاءالله.
این مطلب را با بیان این سفارش که یکی از جلوه های بارز عدالت محوری در اندیشه حضرت امام است، ادامه می دهیم و دست اندرکاران و به ویژه مجلسیان محترم را بدان فرا می خوانیم:
«این نکته نیز قابل ذکر است که اگر در مجلس به کسى که حاضر نیست و راه به مجلس ندارد که از خود دفاع نماید حمله اى شد، به او اجازه داده شود یا در مجلس از خود دفاع کند و اگر قانوناً اشکالى در این عمل مى بینند، رادیو- تلویزیون و مطبوعات این وظیفه سنگین را به دوش کشند؛ تا حق مظلومى ضایع نشود و شخصیتى بى دلیل خُرد نگردد و راهگشاى این امر خود نمایندگان و رئیس محترم مجلس هستند که با تعهدى که دارند و مسئولیتى که بر دوش آنهاست این حق را به اشخاص غایب بدهند؛ تا به وسیله مجلس، که نگهدار مصالح کشور و ملت است، حقى ضایع نشود و انسانى مظلوم نگردد.و اگر به کسى چه از دولتیها یا دیگران، تهمتى زده شد، حق شکایت به قوه قضاییه را دارد تا رسیدگى شود و مجرم تعقیب و تعزیر شود. و اگر به یک وزارتخانه یا بنگاه تهمت زده شد حق دفاع با وزیر و رئیس بنگاه است و حق شکایت دارند و قوه قضاییه تعقیب خواهد کرد. و بالجمله با هر ترتیب ممکن باید از این اعمال غیر اسلامى جلوگیرى شود. البته این بدان معنا نیست که مجلس از حق قانونى و شرعى خود دست بردارد، بلکه نمایندگان محترم در محدوده قانون و شرع آزاد و مختارند و هیچ کس نمى تواند از حقوق قانونى آنان جلوگیرى نماید.» (همان، ص: 468)
و در آخر فرازی از بیانات حضرت امام با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ 24مهر ماه 1364 و پس از رأی به نخست وزیر وقت ارائه می شود. ملاحظه می شود که در نظر گرفتن مصالح ملی و روش سالم برخورد و پرهیز از روش انتقام جویانه به چه میزان در قاموس سیاسی امام خمینی(س) معتبر و برای مدعیان پیروی از خط و راه آن بزرگ مرد درس آموز می باشد:
«آن چیزى که موجب زحمت آقایان است، این است که ما راجع به آتیه صحبت کنیم، گذشته گذشته است. الآن یک واقعیتى است و آن اینکه مجلس رأى اعتماد داده است به نخست وزیر. این یک واقعیتى است که در قبال همه ما واقع شده است، و این سه وضعى که در مجلس آمده است که رأى ممتنع و رأى مخالف و رأى موافق، اینها همه براى این بوده است که تشخیص دادند این مطلب را، در آن هم صحبتى نیست. صحبت این است که آیا از این به بعد مخالف مى خواهد کارشکنى بکند براى دولت، به ترتیب غربى اش مى خواهد عمل کند؟ براى اثبات اینکه ما راست گفتیم، مى خواهد اسلام را شکست بدهد، مى خواهد جمهورى اسلامى را شکست بدهد؟ یا اینکه عقل اقتضا مى کند که حالایى که در مقابل این امر واقع شده است، اینکه عقیده اش این است که به طور شایسته عمل نشده است و از این بهتر مى شد عمل بشود، هدایت کند، کمک کند که به طور شایسته عمل بشود که در دوره آتیه همه رأى بدهند، نه اینکه کارشکنى کند، و خداى نخواسته در یک همچو موضع حساسى که ما واقع هستیم دولت را به شکست برساند، و این از امورى است که بر خلاف اسلام است، بر خلاف مصالح کشور است و بر خلاف مصالح خودتان است. اگر شما اعتقاد به اسلام دارید و عقیده دارید- چنانچه دارید- و اعتقاد دارید که باید کشور با قدرت پیش برود و در این موضع در جنگ پیروز بشود، راه براى ابرقدرتها بسته بشود و کشور ما قوى بشود، باید کوشش کنید در تأیید، نه کوشش کنید در انتقاد. انتقاد سالم باید بکنید، این هم در پیشرفت مسائل مؤثر است. انتقاد سالم و راهنمایى دولت در همه کارهایى که مى خواهد انجام بدهد، اینها از امورى است که لازم است. اما اینکه خداى نخواسته، یک وقت براى اینکه اثبات کنید مطلب خودتان را راجع به دولت، بخواهید کارشکنى بکنید، دولت را به شکست وادار کنید، ملت را تضعیف کنید، دولت را تضعیف کنید، اسلام را به شکست برسانید، این یک مطلبى است که الزاماً باید جلوش گرفته بشود و من امیدوارم این جور نباشد.» (همان، ج19، ص: 397 و 398)
منبع: جماران