سه گفتگوی امام خمینی در نوفل لوشاتو در روز ۱۰ دی ۱۳۵۷، نشان از تلاش خستگی ناپذیر ایشان برای رهبری مبارزات مردم ایران و همچنین توجه روز افزون رسانه ها و دول خارجی به انقلاب و وقایع ایران داشت.
خبرنگار مجله هفتگی انگلیسی زبان لبنانی بیروت اولین دیدار کننده با امام بود. موضوع این دیدار و گفتگو پیش بینی سال ۱۹۷۹ میلادی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی بود. پیش بینی قاطع امام از سقوط رژیم شاه نکته برجسته در این مصاحبه به شمار می رود:
پیش بینی شما برای ایران سال ۱۹۷۹ چیست؟
آنچه مسلّم و قطعی است این است که اوضاع ایران جز با سقوط شاه و برچیده شدن رژیم سلطنتی و استقرار حکومت اسلامی آرام نمی گیرد. امروز علی رغم قدرت نظامی جهنمی شاه، این ملت ایرانند که ابتکار عمل را در دست دارند و از این جهت قدم به قدم رژیم حاکم ایران و حامیانش را عقب نشانده اند و در ماههای آینده به یاری خدای تعالی شاهد پیروزیهای درخشانتری خواهند بود.
به نظر شما تحت چه اوضاع و احوالی یک نوع سازش با شاه ممکن می گردد؟ مثلًا می پذیرید که اصلاحی در قانون اساسی بشود که بنا بر آن شاه مانند پادشاه انگلیس به عنوان مظهری در رأس دولت بماند؟
اولًا سازش با یک فرد جانی مانند شاه، خیانت به ملت ایران و اسلام است. و در ثانی ملت ایران در رفراندم تاسوعا و عاشورا با اکثریت قریب به اتفاق، قاطعانه شاه و رژیم سلطنتی را محکوم کرده و خواستار برقراری جمهوری اسلامی شده است. بنا بر این هیچ کس حق ندارد با شاه که از سلطنت مخلوع است سازش کند و یا اساس سلطنت را بپذیرد، چه شخص محمد رضا پهلوی در این مقام باشد یا دیگری. و به همین دلیل، قانون اساسی که رژیم ایران را سلطنتی می شناسد، چون از نظر ملت رژیم سلطنتی مردود است، از اعتبار ساقط است و باید قانون اساسی جدیدی تدوین شود.
آیا شما کناره گیری شاه را به نفع پسرش می پذیرید؟
هیچ فردی از دودمان پهلوی مورد قبول ملت نیست و نه تنها در مقام سلطنت بلکه در هیچ مقام دولتی هم حق ندارند دخالت کنند.
آیا فکر می کنید دامنه حوادث ایران به ترکیه نیز کشیده شود؟
نهضت مقدس ایران، نهضت اسلامی است و از این جهت بدیهی است که همه مسلمین جهان تحت تأثیر آن قرار می گیرند.
فکر می کنید در کوششهایتان برای سرنگون کردن شاه چه دولتی به شما کمک می کند؟
ملت ایران با اراده آهنین خود تنها با اتکا به نیروی الهی قیام کرده است و در این نهضت به هیچ دولتی متکی نیست، و به خواست خدای تعالی با حفظ استقلال در نهضت خود، شاه را سرنگون خواهد کرد. ولی وظیفه همه دولتهای اسلامی در درجه اول و سایر دولتها که مایلند در آینده با ملت ایران روابط حسنه داشته باشند این است که ملت مظلوم و قهرمان ایران را در رسیدن به اهدافش یاری کنند و تا کنون هیچ دولتی از ملت ایران دفاع نکرده است.
شما به عنوان رهبر مخالفین، روابط جاری خود را با دوَل و افراد زیر چگونه توصیف می کنید؟
۱- دستگاه کارتر ۲- دولت روسیه ۳- دولت چین ۴- دولت عراق ۵- کشورهای عرب تولیدکننده نفت ۶- سادات ۷- اسرائیل ۸- یاسر عرفات و جنبش فلسطین
- رئیس جمهوری امریکا با حمایتهای بیدریغ خود از شاه و اهانتهایی که به ملت ایران نموده است در صف دشمنان ایران قرار گرفته است. و روسیه شوروی هم اگر چه نه در حد امریکا، ولی تا کنون نه تنها شاه را محکوم نکرده بلکه، از او حمایت هم کرده است و از تحریف نهضت مقدس اسلامی ایران خودداری نکرده است. رئیس کشور چین وقیحانه از روی کشتگان ما عبور کرد و در کاخ شاه از اقدامات مترقیانه او هم ستایش نمود. «۱» دولت عراق هم زیر فشار شاه از اقدامات هر کس که در خاک عراق به نفع ملت ایران انجام دهد جلوگیری می کند. سادات هم با اقدامات خود علیه مصالح مسلمین و کشورهای عرب و برادران فلسطینی، مطرود جهان عرب و اسلام است. اسرائیل از نظر اسلام و مسلمین و تمامی موازین بین المللی، غاصب و متجاوز است و ما کمترین اهمال و سستی را در پایان دادن به تجاوزات او جایز نمی دانیم. و من در فرصتهای مناسب از اقدامات و تلاشهای یاسر عرفات برای به دست آوردن حقوق فلسطینی ها و برگرداندن اراضی اسلامی به مسلمین حمایت کرده ام.
آیا شما از یک حکومت غیر نظامی تحت ریاست کریم سنجابی در پست نخست وزیر به عنوان راه حلی برای بحران ایران حمایت می کنید؟
با وجود شاه هیچ راه حلی امکانپذیر نیست.
آیا دعوت شما به اعتصاب در صنعت نفت بی پایان است و یا تا وقتی است که شاه کنار برود؟
بله تا وقتی است که شاه کنار برود. شاه نفت ما را برای تحکیم خودش بدون هیچ مجوزی به امریکا می داد و از پول آن اسلحه امریکایی که به هیچ درد ملت ایران نمی خورد، می خرید. اصولًا نفت تا کنون پشتوانه حکومت غاصبانه شاه بود و من حکم کردم که دیگر صادر نشود و اعتصاب تا رفتن شاه ادامه دارد. بعداً ما نفت را به هر کشوری که مایل باشیم می فروشیم.
تحت چه شرایطی- اگر شما وجود چنین مقتضیاتی را منطقی می بینید- ارتش شاهنشاهی ضد شاه خواهد شد؟
هم اکنون طبق اخبار واصله، مخالفت سربازان و افسران با شاه و دستورات فرماندهان خود روزافزون است. سربازها از خدمت ارتش فرار می کنند. در بسیاری موارد فرماندهان خود را کشته اند و بسیاری از آنها هم که در ارتش باقی مانده اند، موافق با کشتار شاه نیستند و طبیعی است که شاه آخرین امیدهای خود را به ارتش از دست بدهد.
گفتگوی دیگر مربوط به نویسنده ای فرانسوی بود که پرسش هایش را حول محوره امکان دستیابی به آزادی و آینده نهضت مطرح کرد. امام از او خواستند که با قدرت قلمش شرایط ملت مظلوم ایران را به گوش جهانیان برسانند:
من یک نویسنده مبارز فرانسوی هستم که سالها علیه فاشیسم، بر ضد استعمار و ضد امپریالیسم مبارزه کرده ام و همیشه در کنار مردم مظلوم و مستضعف بوده ام و از آنها حمایت کرده ام. انقلابات جهان، خصوصاً انقلاب فرانسه را مطالعه کرده ام. و به این نتیجه رسیده ام که هرگاه انقلابی تا نیمه راه برود و ادامه ندهد، محکوم به مرگ است. من برای شما احترام فراوانی قائل هستم. و دلیل این احترام عمیق من به شما، سماجت شما در ادامه مبارزه علیه شاه است. و معتقدم این باید با تمام نیرو و بدون مصالحه ادامه یابد. و این دلیل احترام من است. اما من دو سؤال کلی از شما دارم. سؤال اول اینکه آیا اعتقاد دارید که با محاصره ایران توسط امریکا، روسیه و چین، که همگی شاه را تقویت می کنند، راهی برای آزادی ایران از این ابرقدرتها وجود دارد؟
ما اتکای به ملت و قدرت ملت داریم. هیچ ملتی را بعد از آنکه بیدار شدند و به جنبش در آمدند، کسی نمی تواند از آن راهی که دارند منحرف کند. و هیچ قدرتی نمی تواند یک ملت را سرکوب نماید. البته قدرتها می توانند بریزند و در یک مملکتی قتل عام کنند و لکن نمی توانند ملت را از خواستی که دارند منحرف کنند. و ملت ما به آن مرحله رسیده است که تمام اقشار قیام ضد رژیم و ضد ظلم کرده اند. ابرقدرتها نمی توانند این قیام را بشکنند و به علاوه ملت ایران مطلبی را خواهانند که تمام مردم جهان با این درخواست متفق القول است و آن آزادی و استقلال است. و ابرقدرتها نمی توانند در برابر عواطف تمامی مردم جهان، [خواسته های خود را] تحمیل کنند. و امید ما این است برای اینکه حرفمان حق، و مردم هم همه قیام کرده اند، بر تمام قدرتها غلبه می کنند
آیت الله قدرت مذهبی هستند. وقتی ما و شما امیدواریم که رژیم شاه سرنگون شود، چگونه برای افرادی مثل شما یک رهبر مذهبی، ممکن است که خود و یا اشخاص اطراف خود را با یک نیروی سیاسی، جانشین رژیم شاه سازند؟
من بنا ندارم که خودم یا اشخاصی که حالا در پیش من هستند از روحانیون، جانشین رژیم بشوند؛ لکن ما در ایران و خارج کشور نیروهایی داریم که در همه ابعاد دانشمند و متفکر و کارآمد هستند. و در نظر داریم که آنها را جانشین رژیم بکنیم. اشخاصی که در داخل و خارج هستند، و با ملت هستند قادرند به اداره کشور. بنا بر این اشکالی از این بابت پیش نخواهد آمد
از اینکه به من اجازه چنین ملاقات و مذاکره ای را دادید تشکر می کنم. من هم از شما تشکر می کنم. امیدوارم که مثل شما نویسنده ای که مطالعات در انقلابات خصوصاً انقلاب فرانسه دارید، در این انقلابی که در ایران پیش آمده است و ملت مظلوم ایران حق خود را مطالبه می کند، به اندازه قلم و قدرت بیان خود به آنها کمک کنید. از خداوند متعال بخواهید که پیروزی نصیب ملت ما بشود.
ملاقات دیگر مربوط به دیدار کلود شایه (نماینده مخصوص کاخ الیزه) و ژاک روبر (مدیر کل سیاسی و مسئول امور خاورمیانه و ایران و رئیس امور کنسولی در وزارت امور خارجه فرانسه) با حضرت امام درباره ویژگی های جمهوری اسلامی بود. این ملاقات هنگامی صورت گرفت که چند روز قبل، چند تن از وکلای مجلس فرانسه، راجع به ادامه اقامت امام خمینی در فرانسه سؤالاتی کرده بودند. در ضمن مدت ویزای سه ماهه امام در شرف پایان بود و برای اقامت در فرانسه باید ویزای توریستی سه ماهه تجدید می شد.
در ابتدای اقامت حضرت عالی، ما خدمتتان رسیدیم و قبلًا هم صحبت کرده و اطلاع دادیم، که هیچ گونه ممانعتی برای ماندنتان در فرانسه وجود ندارد
متشکرم
کلود شایه: حضرت عالی فراموش نفرموده اید، که در دفعه قبل خطوط کلی جنبش را تشریح فرمودید. من در تماس خودم با مقامات عالیه، اهداف نهضت را به آنها منتقل کردم. در عین حالی که توجه داریم که مسائل حضرت عالی، مسائلی است مربوط به امور داخلی ایران، مع ذلک حالا آمده ایم عرض کنیم، که ما به تمامی این مسائل توجه داریم و توجه کرده ایم. شرایط قبلی، به سرعت تغییر می کند و رو به جلو است؛ و فکر نمی کنیم که باید به این مسائل مشغول شویم، و توجه داشته باشیم. همکار من- که بیشتر از من صلاحیت دارد- این بار همراه من آمده است، تا این توجهات را به نظر حضرت عالی برساند. وزیر امور خارجه فرانسه توجه خاص و عمیقی دارد که این شخص را همراه من به ملاقات جنابعالی فرستاده است.
ژاک روبر: از فرصت و ملاقاتی که به ما داده و ما را پذیرفته اید تشکر می کنم و توجه شما را به این نکته جلب می کنم که همان طور که موسیو شایه گفتند، هدف ما دخالت در امور ایران نیست؛ بلکه منظور از این ملاقات و مذاکره، کسب اطلاع است. دولت فرانسه علاقه مند است، آنچه را که در دنیا اتفاق می افتد بفهمد؛ و طبیعتاً در سیاست خود مستقل عمل می کند. این اطلاعات را ما برای سیاست مستقل خود لازم می دانیم. ما، نسبت به مردم ایران علاقه قدیمی داریم. من در وزارت خارجه فرانسه مسئول امور خاورمیانه و امور ایران هستم. مسائل سختی که در ایران در ماههای گذشته رخ داده است توجه ما را به خود جلب کرده است. نفوذ قطعی شما در ایران، ما را بر آن داشته است که خدمت شما برسیم و چند سؤال در این باره بکنیم. اولین مطلب، تحلیل کلی از مسائل ایران- خصوصاً راجع به دولت بختیار و احتمال تشکیل شورای سلطنت- است.
مکرر گفته ایم که ما و ملت، تحمل شورای سلطنت و شاه را نخواهیم کرد. تمامی بدبختیهای ما، از شاه و رژیم سلطنت است. بختیار هم مثل اسلافش چند روزی خواهد بود و کنار خواهد رفت.
ژاک روبر: منظور شما این است که حتی رفتن شاه به خارج هم راه حل نیست؟
خیر
ژاک روبر: آیا استعفای کامل [شاه ] مورد نظر است؟
استعفای کامل! او الآن هم کنار است. استعفا مطرح نیست. ما از اول او را قانونی نمی دانستیم؛ حالا هم که همه رأی به خلع او داده اند. مردم رژیم سلطنت را نمی خواهند؛ همه را نفی کرده اند، سلطنت خلاف قوانین ماست
ژاک روبر: آنچه که ما از اولِ این بحران فهمیدیم، رژیم سلطنت بر اساس قانون اساسی ۱۹۰۶ است و ادامه این رژیم از قبل است. مسأله اساسی، عدم اجرای قانون است، که قدرت مذهبی را در درجه اول قرار می دهد. آیا این تغییر کرده است؟
اصل قانون اساسی این است که سلطنت و همه رژیمها باید به تصویب مردم باشد. مسأله رژیم، بدون رضایت مردم، هیچ اساس ندارد. مردم الآن- تماماً- نه شاه و نه سلطنت پهلوی را می خواهند، و نه رژیم سلطنتی را؛ بلکه جمهوری (جمهوری اسلامی) را می خواهند
ژاک روبر: بنا بر این آنچه مطرح است سلطنت این یا آن خانواده مورد نظر نیست؛ آنچه در این قانون اساسی به جای سلطنت، جایگزین می شود جمهوری- جمهوری اسلامی است. ممکن است بحثی درباره این جمهوری و اسلامی بکنید؟
اصل جمهوری همین است که در مملکت شما هم هست؛ که آرای عمومی مردم آن را تعیین می کند. اسلامی می گوییم، چرا که قانون اساسی ما بر اساس آن است. قانون اساسی فعلی را بررسی می کنیم، آنچه با اسلام موافق است می پذیریم و هر جا که تناقض دارد رد می کنیم. جمهوری است، یعنی دموکراتیک؛ و اسلامی است، یعنی قانون آن اسلامی است
ژاک روبر: بجز ریاست جمهور، آیا نظرتان حضور پارلمان، و احزاب و مقابله احزاب هم هست؟
بله؛ همه اینها هست
ژاک روبر: آیا تغییر، مثل فرانسه است؟
بله، همین طور است؛ اما قانون ما اسلام است
ژاک روبر: فرض کنیم که شاه رفته است؛ در چنین شرایطی کسانی که قدرت را در مرحله انتقالی به دست می گیرند تا انجام انتخابات، آیا در دست مذهبیها خواهد بود یا کسانی که مورد تأیید مذهبیها باشند؟
در دست کسانی که ما تعیین می کنیم و کسانی خواهند بود که شورایی آنها را تعیین خواهد کرد
ژاک روبر: از شرایط فعلی ایران متأسفم. آخرین سؤال ما درباره ارتش است. نظر شما چیست؟ آن را حفظ خواهید کرد؟ قدرت مذهبی با ارتش کنار می آید؟
با اصل ارتش مخالفتی نداریم. هر کشوری ارتش لازم دارد. ارتش را باید تصفیه کرد. اشخاصی استفاده جو هستند و خائنند. اما جناحهای دیگر خدمتگزار به وطن هستند و باید محفوظ بمانند. البته ارتش با این عرض و طول که بیشتر بودجه مملکت را فرو می برد قابل تحمل نخواهد بود
ژاک روبر: ما در این مسافرت (منظور مسافرت وزیر امور خارجه فرانسه به کشورهای همسایه ایران است) به کشورهای عربی اطراف خلیج رفته بودیم. از مسائل مربوط به ایران سخت ناراحتند که عدم ثبات ایران همه منطقه را به هم می زند. شاه حسین هم وقتی به فرانسه آمد از همین مسائل نگران بود، شاید هم حافظ اسد، که چه خواهد شد. مورد علاقه است که بدانیم به نظر حضرت آیت اللَّه در آینده وضع ثبات منطقه چه خواهد شد. به علت اهمیت آن برای دنیا و وزن ایران در منطقه و دنیا، ثبات ایران را چگونه حفظ می کنید؟
ثبات ایران با نبودن شاه بهتر حفظ می شود. بودن شاه عدم ثبات را به وجود آورده است، و تمامی ابعاد ملی، سیاسی و اجتماعی ایران فرو ریخته است. اینها باید در مدتی ترمیم گردد. اما در مورد ثبات منطقه، دولت ایران وضع ژاندارم را نخواهد داشت که برای حفظ مصالح دیگران امنیت را حفظ کند. اما ایران با سایر کشورهای منطقه در حفظ آرامش و ثبات همکاری خواهد کرد
ژاک روبر: یکی از کشورهایی که با ما صحبت می کرد، اظهار نگرانی می کرد که تحولات اخیر ایران ممکن است موجب تجزیه ایران بشود. آیا چنین چیزی امکانپذیر است؟
این تبلیغات و تشبثات شاه است. دروغ است. واقعیت قضیه این است که هر گز احتمال چنین چیزی نیست و واقعیت ندارد.
ژاک روبر: مسئله مورد سؤال این است که روسیه قدرت بزرگ جهانی همسایه شماست که قرارداد ۱۹۲۱ را با ایران دارد و به موجب آن هر کشوری که به خاک ایران نیرو پیاده کند یا نیروهایی به مرزهای ایران نزدیک شوند و خطری برای روسیه باشد آنها به ایران نیرو وارد خواهند کرد. با توجه به اینکه روسها از این قرارداد صحبت می کنند، و امریکایی ها ناوهای جنگی خود را به خلیج فارس آورده اند؛ این سؤالها مطرح می گردد
این قرارداد- با روسها- اصل آن غیر قانونی است؛ اصل آن هم امکان به وجود آمدن را ندارد. آن طور نیست که هر کدام از این دو اجازه بدهند که دیگری وارد شود. وقتی جنبش به حرکت در می آید باید تمامی جوانب آن را بپذیرد
ژاک روبر: دولت فرانسه مخالف جنگهای ابرقدرتهاست
ما هم مخالفیم.
ژاک روبر: در بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، کارهایی در حال انجام است. کارهایی انجام می شود- در سطح سازمان ملل متحد و سایرین- که ما هم جزو آنها هستیم. تمام خارجیهای مقیم تهران، نگران وضع آینده هستند؛ که آیا این روابط ادامه خواهد یافت؟ چه خواهد شد؟ برخی اقلیتهای مذهبی- خصوصاً یهودیها- ابراز نگرانی کرده اند. نظرتان چیست؟
بعد از استقرار حکومت اسلامی، قراردادها مورد بررسی قرار خواهند گرفت. آنچه که مورد قبول باشد و به مصالح ما باشد قبول می کنیم. خارجیها و اقلیتها، همه محترمند. اقلیتهای مذهبی در اسلام احترام دارند، آزادی دارند. بدانید آنها بهتر به زندگی خود ادامه خواهند داد. نماینده یهودیان آمد اینجا، و من به آنها اطمینان دادم که با آنها به احترام رفتار خواهد شد.
(منبع: صحیفه امام، ج ۵، ص: ۳۰۴-۳۱۳)