ماجرای یک دیدار تاریخی

امام خمینی پیکار جدی علیه صهیونیسم و رهایی فلسطین را از یک اقدام صرفاً ملی و قومی و عربی و نیز از راه حلهای سیاسی و مذاکرات رهبران و توسل به قطعنامه های شورای امنیت انتظار نمی بردند. امام این پیکار را به عنوان یک موضوع اسلامی مرتبط با کل جهان اسلام ارزیابی می کردند و همواره خاطرنشان می ساختند که آزادسازی فلسطین فقط در پرتو اتکال مردم فلسطین به خدا و مبارزه در راه او و حمایتهای دول اسلامی به عنوان یک وظیفه شرعی از قیام آنان، آن هم نه صرفاً در مبارزه سیاسی بلکه در میدان نبرد و رویارویی با غاصبان قدس و حامیان رژیم اشغالگر امکان پذیر است.

اساساً یکی از جنبه های محوری نهضت امام خمینی از نخستین روزهای نهضت در سال ۴۱ و ۴۲ تا زمان پیروزی انقلاب، حمایت از مبارزات مردم فلسطین و اعتراض به همپیمانی رژیم شاه با اسرائیل بوده است که در اکثر پیامها و سخنرانی ها و مصاحبه های ایشان بدان تأکید شده است. در حمایتهای امام آنچه بارز است اینکه ایشان همواره مخالفت خود را با اسرائیل نه بعنوان یک رژیم مستقل جنایتکار، بلکه به عنوان عامل و ابزار دولتهای استعمارگر و مخالف اسلام که در صدر آنها امریکا قرار دارد، مطرح نموده است.

تبعید امام خمینی در سال ۱۳۴۳ عمدتاً به خاطر افشاگری و مبارزه ایشان بود که ـ بخصوص در مهر و آبان ۴۳ ـ بر ضد همسویی شاه با امریکا و اسرائیل شدت یافته بود. نطق امام علیه تصویب لایحه «کاپیتولاسیون» و اعلامیۀ ایشان در همین رابطه به وضوح پرده از روابط پنهانی شاه با اسرائیل بر می داشت و به مسلمانان ایران و جهان در مورد اهداف امریکا و اسرائیل هشدار می داد. در طول دوران تبعید نیز حضرت امام همواره جهان اسلام را به قیام علیه دول استعماری و حامی اسرائیل غاصب فرا خوانده است. در کتاب ولایت فقیه ریشه تاریخی دشمنی صهیونیستها با مسلمانان چنین بیان شده است: «نهضت اسلام در آغاز گرفتار یهود شد؛ و تبلیغات ضد اسلامی و دسایس فکری را نخست آنها شروع کردند؛ و به طوری که ملاحظه می کنید دامنؤ آن تا به حال کشیده شده است.»[۱]

امام خمینی نخستین مرجع تقلیدی است که طی سه پیام انقلابی در سال ۱۳۴۶ به وجوب اختصاص قسمتی از وجوه شرعی (زکوات و سایر صدقات) و حمایت مالی از مجاهدان فلسطینی و همچنین حرمت فروش اسلحه و مواد منفجره و فروش نفت به اسرائیل و حرمت رابطۀ تجاری و سیاسی با رژیم اشغالگر قدس، فتوا دادند و تأکید کردند: «باید مسلمین از استعمال امتعۀ اسرائیل خودداری کنند.»[۲]

امام خمینی در مناسبتهای مختلف به توطئه قدرتهای بزرگ در ایجاد اسرائیل اشاره کرده است. ایشان در تاریخ ۱۹ / ۸ / ۵۱ به مناست «دعوت به پشتیبانی از فلسطین» با صدور اعلامیه مهمی تأکید کرد که: «باید بدانند که مقصود دوَل بزرگ استعمار از ایجاد اسرائیل، تنها اشغال فلسطین نیست؛ بلکه اگر به آنان فرصت داده شود، تمام کشورهای عربی ـ العیاذبالله ـ به سرنوشت فلسطین دچار خواهند شد.»[۳]

پس از پیروزی انقلاب قطع رابطۀ کامل با اسرائیل و اعلام حمایت همه جانبه جمهوری اسلامی از قیام فلسطین به عنوان یک اصل تغییرناپذیر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی پذیرفته گردید و نیز نامیدن آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به «روز جهانی قدس» نشانۀ توجه و عنایت خاص امام بر لزوم مبارزه جهانی با صهیونیسم و پیشتازی جمهوری اسلامی در دفاع از حقوق فلسطینیان مظلوم است.

هواپیمای حامل یاسر عرفات و همراهان، ساعت ۳۰ / ۶ بعدازظهر روز ۲۸ بهمن ماه ۱۳۵۷ در باند فرودگاه تهران به زمین نشست. علیرغم اینکه این سفر به لحاظ مسائل امنیتی به صورت مخفی و اعلام نشده انجام می یافت، دهها تن از کسانی که در محوطه و سالن فرودگاه حضور داشتند به دادن شعار پرداختند.

یاسر عرفات که به سختی توانست از میان گروههای استقبال کننده بگذرد، پس از خوش آمد گویی نمایندگان ایرانی، گفت:

«انسان، وقتی که به منزل خودش می آید، احتیاج به اجازه ندارد امروز، یکی از روزهای بزرگ پیروزی مسلمانان جهان است. انقلاب ایران برای فلسطین یک پیروزی بزرگ است. وقتی وارد فضای هوایی تهران شدم، احساس کردم که به فضای بیت المقدس، وارد شده ام. ایران و امام خمینی نشان دادند که امت ما (مسلمانان) هیچ گاه سر فرود نخواهد آورد. ایرانیان، حصاری را که بر اطراف برادران فلسطینی بود شکستند و این انقلاب بزرگ شما، ضامن پیروزی ماست. امام خمینی را، ما رهبر و امام اول می دانیم. خیر به زودی از مشرق زمین خواهد آمد تا همۀ منطقه را فرا گیرد. هر چه تاریکی زیاد گردد، صبح نزدیکتر می شود، و ما این را با انقلاب ایران به چشم دیدیم».

پیروزی انقلاب اسلامی، موجی از شادمانی در میان فلسطینی های مسلمان، به ویژه در اراضی اشغالی و لبنان، ایجاد کرد. مبارزان فلسطینی و لبنانی به محض دریافت خبر سقوط رژیم شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، در خیابانهای بیروت و دیگر شهرها و روستاهای آن کشور و اردوگاههای فلسطینی با تیراندازیهای هوائی، شادمانی خود را ابراز داشتند.

بعدازظهر روز بیست و هشتم بهمن ماه ۱۳۵۸ یک هیئت از سازمان آزادیبخش فلسطین به سرپرستی یاسر عرفات، برای عرض شادباش به حضور امام خمینی و ملت ایران، وارد تهران شد.

ورود یاسر عرفات و هیئت همراه فلسطینی به ایران که نخستین شخصیتهای خارجی بودند که پس از پیروزی انقلاب وارد کشور شده و به دیدار رهبر انقلاب شتافته بودند از جهات زیادی حائز اهمیت است. سازمان آزادیبخش فلسطین به رهبری یاسر عرفات در آن زمان هنوز بعنوان رسمیترین و قوی ترین گروه مبارز فلسطینی که بر مشی مبارزۀ مسلحانه با اسرائیل و نفی هر گونه سازش تکیه می کرد، شناخته می شد و محبوبیت فوق العاده ای در افکار عمومی مردم انقلابی داشت. برنامه های هیئت فلسطینی که در ادامه همین نوشتار اشاره می شود ـ گویای بخشی از آن است.

پیروزی انقلاب اسلامی عامل بسیار مهم و تعیین کننده و امید بخش در مبارزات آتی فلسطینیان محسوب می شد و تبعاً سفر رهبری «ساف» به ایران علاوه بر اعلام همبستگی با انقلاب و تبریک پیروزی آن، از نقطه نظر کسب وجاهت و محبوبیت بیشتر برای یاسر عرفات و ساف نیز حائز اهمیت بود.

سخنان امام خمینی در این دیدار یکی از جنبه های شگفت شخصیت ایشان و دور اندیشی و نوع نگرش امام به مسائل مبتلا به جهان اسلام را آشکار می سازد. سخنان یاسر عرفات ـ که تبیین کنندۀ دیدگاهها و مبانی تحلیلهای رهبران ساف است ـ و تأکید امام بر این که باید به خدا و قدرت او اتکاء کرد، نه به هیچ چیز دیگر، و پاسخهای بسیار دقیق امام به عرفات بسیاری از واقعیت ها را روشن می نماید بگونه ای که منشأ انحرافات بعدی رهبران «ساف» را به وضوح در سخنان امام می توان دید.

اهمیت اظهارات امام خمینی آنگاه آشکار می شود که به جوّ سراسر حمایت و تأیید و تجلیل از «ابوعمار» و «ساف» که ـ در آن روزها ـ صفحات اصلی تمامی روزنامه ها را به خود اختصاص داده بود توجه شود. از این رو برنامه سفر هیئت فلسطینی و دیدار عرفات با حضرت امام را با ذکر جزئیات بیشتر پی می گریم. رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین در بخش دیگری از سخنانش در فرودگاه مهرآباد گفت:

«انقلاب شما، همچون زلزله ای برای تمام دنیا، اسرائیل و امپریالیزم بود و ثابت کرد که هیچ کشوری نمی تواند کشور دیگری را، یا رهبری مردم کشورش را زیر اختناق و ستم، نگه دارد. ما(سازمان آزادیبخش فلسطین) بین مجاهدان فلسطین و ایران، هیچ اختلافی نمی بینیم بلکه این اصالت انقلاب ایران بود که نشان داد مردم را نمی توان زیر ستم و ظلم و اختناق، نگاه داشت. پیروزی انقلاب ایران، پیروزی امید ماست. تمام دشمنان انقلاب، از صهیونیسم گرفته تا امپریالیسم، متوجه شدند که انقلاب ملل ما، تا کجا پیش خواهد رفت و باید بدانید که منافع آنان بدست ملت، برای همیشه قطع شده است.»

عرفات و همراهان، سپس با اتوبوس ویژه ای به سوی اقامتگاه امام حرکت کردند. شگفت آنکه این همان اتوبوس تشریفاتی بود که روزگاری خریداری شد تا امیر عباس هویدا و میهمانان امریکائی و اسرائیلیش را جابجا کند، اما پیش از آنکه او موفق شود بیش از دو بار از آن استفاده کند، انقلاب پیروز شده بود و اکنون حامل هیئت مبارز فلسطینی شده بود تا به دیدار مردی بروند که مدام از لزوم محو غدۀ سرطانی اسرائیل از صحنه تاریخ سخن می گوید!

پس از ورود اتوبوس حامل عرفات و همراهانش، مردم تهران که از آمدن رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین آگاه شده بودند، گروه گروه، در جلوی اقامتگاه امام اجتماع کردند و با فریادهای: «فلسطین، فلسطین» ورود رهبر الفتح را گرامی داشتند.

یاسر عرفات و هیئت همراه سپس به حضور امام خمینی رسیدند و پیروزی انقلاب اسلامی را به ایشان و مردم ایران، تبریک گفتند. آنگاه امام خمینی به ایراد سخن پرداخت و ضمن تشریح عوامل پیروزی انقلاب، برای برادران فلسطینی در غلبه بر مشکلاتشان، آرزوی توفیق کرد و با اشاره به این موضوع که: «راجع به فلسطین، در نوشته ها و گفته ها راجع به فلسطین و راجع به جنایاتی که اسرائیل در آن حدود کرده است همیشه تذکر می شدم.»[۴] یادآور شد که: «و الآن هم ان شاءالله بعد از اینکه ما از این غائله فارغ بشویم، همان طوری که آن وقت در کنار شما بودیم حالا هم در کنار شما هستیم. و امیدواریم که همه با هم مثل برادر با مشکلات مقابله کنیم.»[۵]

در این دیدار، که با حضور حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی صورت گرفت، یاسر عرفات، طی سخنانی، انقلاب اسلامی ایران را «زلزله»ای دانست که به سرزمین فلسطین، نزدیک شده و یا رسیده است. وی در پاسخ به اظهارات موشه دایان و مناخیم بگین (وزیر خارجه و نخست وزیر وقت رژیم اشغالگر قدس) که امریکا را پشتیبان اسرائیل دانسته بودند، گفت: «من هم می توانم پشتیبان پیدا کنم و این پشتیبان را پیدا کرده ام و تکیه به ملت ایران به رهبری حضرت آیت الله العظمی موسوی الخمینی دادم».

امام خمینی، خطاب به یاسر عرفات، یادآور شد که: «شاه هم تکیه کرده بود بر امریکا و انگلیس و چین و اسرائیل و همۀ اینها. لکن تکیه گاهها سست است. آن تکیه گاهی غیرسست و سنگین و مستحکم است که خدا باشد.»[۶]

یاسر عرفات در بخش دیگری از سخنانش گفت: «آنها [سردمداران اسرائیل] می گویند، زلزله ای به وجود آمده، ما می گوییم که انفجار نور، ظاهر شده. ما می گوییم دورانی که امت ما و منطقه ما، آزاد و مستقل باشد، فرا رسید. مشکلات زیادی هست در پیش، ولی در عین حال، خوشبین هستیم به آینده».

امام خمینی بی درنگ پاسخ داد که: «ما امیدمان به خداست و مأیوس از خدا نیستیم؛ و بر مشکلات به امید خدا غلبه می کنیم. و به مادیات این نظر را نداریم»[۷]

عرفات، توطئه های دشمن را یادآور شد و گفت: «من فکر نمی کنم که توطئه های دشمن پایان یافته باشد. وقتی که سیل حوادث را در نظر می گذرانیم به یقین می یابیم که دشمن، ول نمی کند اینجور دژی به این آسانی سقوط کند».

و امام خمینی پاسخ داد: «او می خواهد نکند، لکن خدا برخلاف او ان شاءالله عمل می کند.»[۸]

عرفات، به شادمانی ملت فلسطین از پیروزی انقلاب اسلامی و تیراندازیهای هوایی آنان در سراسر لبنان اشاره کرد و در عین حال گفت: «بگین، غمزده و غمگین است به علت حوادث ایران». او همچنین گفت: «اسرائیل، درست است که دوستانی دارد، ما هم برادران و دوستانی داریم».

و امام امت، باز هم تذکر دادند که: «ما اعتمادمان به خدای تبارک و تعالی است.»[۹]

علاوه بر یک هیئت سیاسی، پزشکی و امدادی که یاسر عرفات را در سفر به ایران، همراهی می کرد، چند تن از خبرنگاران نشریات بیروت از جمله خبرنگاران دو نشریه مشهور «النهار» و «السفیر» با او به تهران آمده بودند.

بلال الحسنه، نویسنده و خبرنگار روزنامۀ السفیر، به خبرنگاران ایرانی گفت: «ساعت ۴ بعدازظهر روز ۲۸ بهمن ماه ۱۳۵۷ از بیروت ـ از طریق دمشق ـ به سوی ایران پرواز کردیم. وقتی به فضای آسمان ایران آمدیم، شش هواپیمای فانتوم ساخت امریکا، برای شناسایی، هواپیمای حامل ما و یاسر عرفات را محاصره کردند. پس از آنکه متوجه شدند هواپیما متعلق به فلسطین است و مسافران آن، همگی فلسطینی هستند، با علات «V» به ما سلام دادند و حتی خلبانان ایرانی، دست تکان دادند. یاسر عرفات، ابتدا از پرواز شش فانتوم، نگران شد، اما وقتی هواپیما شناسایی شد و علامت به ما دادند، عرفات گفت: «این برای اولین بار است که شش هواپیمای فانتوم ساخت امریکا را می بینیم، بدون اینکه قصدشان، از بین بردن ما باشد. علاوه بر این اینها حتی سلام هم می کنند».

منظور خبرنگاران بیان این واقعیت است که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران که همه تلاشهای امریکا و غرب را در حفظ شاه عقیم ساخته است، موجودیت و هویت انقلاب و جهان اسلام بر امریکا تحمیل شده است و آنان را ناگزیر از پذیرش این واقعیت ها نموده است.

خبرنگار السفیر اضافه کرد که: «هواپیماها پس از شناسایی و دادن علامت پیروزی، به پایگاههای خود بازگشتند، اما موقع ورود، برج مراقبت، اجازۀ فرود نمی داد، که بعد از شناسایی این اجازه صادر شد. هنوز نمی دانستند که ما فلسطینی هستیم و ابوعمار در میان ماست. پس از اطلاع، به قسمت پذیرایی از مقامات، راهنمایی شدیم و ما خودمان را در وطن دوم ـ ایران ـ می بینیم.»

یاسر عرفات، روز یکشنبه ۲۹ بهمن ماه ۱۳۵۷ در یک مصاحبۀ رادیو تلویزیونی شرکت کرد و خطاب به امام خمینی و مردم ایران گفت: «آیا هیچ کس می تواند باور کند که ما حالا در ایران هستیم؟ آیا کسی این حرف را باور می کند که انقلاب فلسطین، حالا در ایران است؟ اما حالا هم می توانند باور کنند که روزگاری نو، آغاز شده است».

در این مصاحبه که با حضور جمعی از شخصیتهای ایرانی از جمله حضرات آقایان: دکتر بهشتی، حسینعلی منتظری، هاشمی رفسنجانی، محمدعلی هادی و... برگزار شد، یاسر عرفات در بخشی از سخنانش گفت: «روزگاری آغاز می شود، سرشار از نور و امید که به تمامی این منطقه، روشنایی خواهد بخشید».

سپس هانی الحسن معاون سیاسی سازمان آزادیبخش فلسطین گفت: «این وظیفه ما و شماست که همگی یکدست و یکپارچه برای آزادی بیت المقدس بکوشیم و بی امان و به یاری خدا، بیت المقدس در سالهای آینده آزاد خواهد شد».

وی افزود: «در این فرصت، لازم است از امام موسی صدر، یاد کنیم و به او درود بفرستیم. امامِ دربند و کسی که به خاطر محرومان لبنان مبارزه کرد. کسی که بخش تجزیه ناپذیر از انقلاب اسلامی ایران، انقلاب خلق فلسطین و جنبش محرومان در جنوب لبنان و در تمام لبنان است و بر ماست که دست به دست هم داده، او را از قید و بند رها کرده و کسانی که او را به بند کشیده اند، به کیفر اعمالشان برسانیم.»

همزمان با حضور هیئت فلسطینی و یاسر عرفات در تهران، تابلوی «سفارت فلسطین» بر بالای ساختمان سفارت سابق اسرائیل ـ واقع در خیابان کاخ (فلسطین فعلی) ـ که بر اثر درگیریهای ایام انقلاب آسیب فراوان دیده بود) نصب گردید.

روز بعد (۳۰ بهمن ۵۷)، یاسر عرفات به همراه حجت الاسلام حاج سیداحمد خمینی و دکتر ابراهیم یزدی (معاون وقت نخست وزیر در امور انقلاب) در محل سفارت سابق اسرائیل حضور یافتند و دفتر جبهۀ آزادیبخش فلسطین را در این محل، افتتاح کردند. عرفات و همراهان به پشت بام ساختمان رفتند و برای مردمی که در اطراف اجتماع کرده بودند، سخنرانی کردند. ابتدا آقای دکتر یزدی و سپس حجت الاسلام حاج سیداحمد خمینی سخنانی ایراد کردند. فرزند امام گفت:

«من به نمایندگی از طرف حضرت آیت الله امام خمینی، پیروزی ملت ایران را به تمام ملت، تبریک عرض می کنم. مبارزات ما، تنها به آزادی ایران، خاتمه پیدا نمی کند. ما تا آزادی تمام سرزمینهای اسلامی، به مبارزات خود ادامه می دهیم. همان طوری که در ایران، پرچم اسلام را برافراشتیم، به امید خدا و به کمک خلق مسلمان فلسطین، پرچم فلسطین را با پرچم ایران به اهتزاز در می آوریم. ما با برادر مجاهد و مبارز خود ـ ابو عمار ـ یعنی حضرت آقای یاسر عرفات، به اینجا آمده ایم، تا اولین قدم پیروزی ملت ایران را به تمام ملتهای جهان، نشان بدهیم و به آنها بفهمانیم که در اسرع وقت، سفارت اسرائیل را به سفارت فلسطین تبدیل کرده ایم. پیروزی ملت فلسطین و ایران را در اهداف بزرگ دو ملت، از خدای بزرگ خواستاریم».

آنگاه یاسر عرفات، طی سخنانی اظهار داشت: «ما آمده ایم تا دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین را به جای سفارت اسرائیل تأسیس کنیم. این موضوع به دستور حضرت آیت الله خمینی است. امروز در ایران و فردا در فلسطین، همه با هم، سرزمین فلسطین را آزاد خواهیم کرد. من در این لحظات حساس، بنام انقلابیون و مبارزین فلسطین با شما و در کنار شما، تعهد می کنم که تحت رهبری امام بزرگ ـ خمینی ـ همه با هم سرزمین فلسطین را آزاد کنیم».

حوادثی که در طی سالیان بعد از این دیدار اتفاق افتاد و پیدایش موج رو به گسترش «انتفاضه» از یکسو و مشی سازشکارانۀ برخی از رهبران ساف و عدول از منشور آزادی فلسطین و قرارداد غزه ـ اریحا ثابت نمود که فرزندان مسلمان فلسطینی بر تعهد خویش وفادار مانده اند اما رهبران راهی دیگر در پیش گرفته اند. امید آنکه آنان نیز واقعیتها را دریابند و به صفوف مجاهدان راستین و مظلوم فلسطین بپیوندند.

هیئت فلسطینی در پایان دیدارشان از ایران برای زیارت مرقد مطهر امام هشتم(ع) به مشهد رفتند.

سفر هیئت فلسطینی به سرپرستی یاسر عرفات به ایران در مطبوعات کشورهای خارجی و مخصوصاً عرب، انعکاس فراوانی داشت. مطبوعات کویتی ضمن تبریک تصمیم ایران به اخراج هیئت دیپلماتیک اسرائیل از تهران، نوشتند که: این امر، سبب تحکیم و تقویت روابط اعراب و ایران خواهد شد و اکنون زمان آن است که توازن رابطه میان دو طرف، برقرار و به تشنج، پایان داده شود.

روزنامۀ کویتی الرأی العام از یاسر عرفات دعوت کرد که از امام خمینی در مبارزه علیه شاه برای پیروزی انقلاب فلسطین سرمشق بگیرد.

این روزنامه از ملت فلسطین در سرزمین اشغال شده خواست که به رهبری سازمان خود، به شیوۀ ملت ایران، علیه اسرائیل شورش کند و تا رسیدن به پیروزی به تظاهرات خیابانی بپردازد.

روزنامه الجزایری الشعب از ملاقات امام خمینی با یاسر عرفات و نیز از استقبال با شکوه مردم تهران از عرفات یاد کرد. این روزنامه نوشت که نهضت مقاومت فلسطین در ایران، یک «عمق استراتژیکی» به دست آورده و نقشۀ امپریالیستها را برای سلطه بر خلیج فارس، خنثی کرده است. به عقیده این روزنامه، توده های مردم ایران و رهبری انقلابی آنها، به این ترتیب نشان دادند که نبرد ملت ایران، علیه هرگونه اختناق و خودسری در راستای نبرد فلسطین است.

روزنامه الشعب، تلاشهای انور سادات را برای تسریع امضای قرارداد صلح با اسرائیل در حالی که سفارت اسرائیل در تهران بسته می شود، یک «تضاد عجیب» خواند.

الکفاح العربی هفته نامۀ هوادار لیبی ـ چاپ لبنان ـ در گزارشی ـ به زعم خود از میانجیگری عرفات برای تغییر موضع شوروی نسبت به جمهوری اسلامی ایران سخن گفت[۱۰]. (کوثر؛ ج۳، ص ۴۱۸ - ۴۲۷)

[۱]. ولایت فقیه، ص ۹ [۲]. صحیفه امام؛ ج ۲، ص ۱۳۹ [۳]. همان، ص ۴۶۱ [۴]. صحیفه امام؛ ج ۶، ص ۱۷۹ [۵]. همانجا. [۶]. همان، ص ۱۸۰ [۷]. همان، ص ۱۸۱ [۸]. همان، ص ۱۸۲ [۹]. همانجا [۱۰]. در تهیه مطالب، از خبرهای مندرج در روزنامه کیهان مورخ ۲۹ / ۱۱ / ۵۷ و ۳۰ / ۱۱ / ۵۷ استفاده شده است.