پرتال امام خمینی، آیت الله موسوی بجنوردی با اشاره به مصادیقی از رویکرد اجتهاد مبتنی بر زمان و مکان در اندیشه امام خمینی، به تحلیل کارکردهای این رویکرد در نوآوری های فقهی و اصولی امام خمینی پرداخت و نقش آن را در مسیر اجتهاد در اندیشه امام خمینی توصیف کرد.
به گزارش پرتال امام خمینی، آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی با تشریح نمونه هایی از اجتهاد در اندیشه امام خمینی از تأخیر در اجتهاد در اندیشه امام خمینی انتقاد کرد و گفت: اجتهاد در اندیشه امام سالها پیش باید انجام می شد.
وی اظهار داشت: امام خمینی مجدّد مذهب در سده اخیر بود. من طی چهارده سالی که خدمت امام در نجف بودم ایشان در بیع و خیارات مطالب بسیار جدیدی را مطرح کردند که قبلا مطرح نشده بود. ایشان در مشی فقهی خود معتقد بود عناصر زمان و مکان در اجتهاد دخالت دارد.
وی یکی از مصادیق این مشی امام را فتوای امام در مورد حلّیت شطرنج ذکر کرد و افزود: امام با توجه به اینکه امروز شطرنج به عنوان یک ورزش فکری مطرح است و انقلاب ماهیت در آن رخ داده و از حالت قمار خارج شده است، حکم به حلال بودن شطرنج دادند، گرچه همان زمان برخی آقایان با این نظر مخالفت کردند.
آیت الله موسوی بجنوردی گفت: از این پس وظیفه مجتهدان است که اندیشه امام را در باب اجتهاد بر مبنای زمان و مکان ادامه دهند و امروز فقها موظفند در مسائل اقتصادی، بانکی، فیزیولوژیک و... بر اساس عناصر زمان و مکان اجتهاد کنند، زیرا اسلام یک دین جهانی است. امام این منش را داشت و فقها وظیفه ادامه آن را دارند؛ لذا فقها بر روش های کهنه اصرار نکنند و بر اساس زمان و مکان عمل کنند.
به گزارش پرتال امام خمینی، این فقیه درس آموخته مکتب امام خمینی سپس به بیان نمونه ای از دیدگاه فقهی امام پرداخت و گفت: در سال 1361 من به تازگی به شورایعالی قضایی رفته بودم. مرحوم نوربخش به امام نامه نوشته بود که اگر خسارت تأخیر تأدیه را نگیریم بانک ها ورشکست می شوند و دادگاهها محکوم می کنند. امام موضوع را به ما ارجاع دادند و واقعا بر اساس عنصر زمان و مکان در اندیشه ایشان موضوع را بررسی کردیم.
وی تأکید کرد: این موضوع را فقها باید نظر بگیرند که امروز تورم هرچقدر باشد به همان مقدار قدرت پول ملی کاهش یافته است و نباید آقایان فتوا دهند اگر بانک ها بیست درصد دادند رباست؛ زیرا اولا اگر قرض باشد رباست و دوم اینکه در بانک، افراد پول را به عنوان عاریه می دهند و وقتی فرد می خواست پول خود را پس بگیرد باید بر اساس میزان تورم(کاهش قدرت خرید) پول پس داده شود. وقتی اسکناس فی نفسه هویت ندارد باید قدرت خرید بدهد و نباید آن را مانند طلا و نقره در نظر بگیریم. اخیرا صحبتی مطرح شده بود که سود بانکی 15درصد خواهد بود؛ وقتی تورم 15 درصد است، شما باید پول کامل را به میزان همان 15درصد افزایش، برگردانید؛ بانک ها باید بدانند که ضامن هستند. اگر من در بانک یک میلیون تومان در بانک پول گذاشتم و تورم 25 درصد بود، سال آینده باید 250 هزار تومان به آن اضافه شود. تمام اقتصاددانان این را می گویند و این حرف عجیبی نیست. اگر کسانی می خواهند تفقه کنند باید زمان و مکان را در نظر بگیرند و به قول امام نمی توان در حجره نشست و اظهارنظر کرد، بلکه باید دید وضع جامعه چطور است و آنگاه در مسائل اقتصادی اظهارنظر کرد.
این مدرس حوزه و دانشگاه تأکید کرد: اگر می خواهیم سنت امام زنده بماند که باید زنده بماند، زیرا مجدّد مذهب شیعه بود باید با این روش عمل کنیم.
وی با بیان اینکه تحولات منطقه از جمله مبارزات شیعیان یمن پس لرزه های انقلاب اسلامی است، گفت: اگر ما با کشوری اختلاف داشتیم و حل شد الان شجاعانه بگوییم رابطه داریم و اگر با کشوری رابطه داشتیم و امروز فاسد شده است باید رابطه قطع شود. این امور مانند حرام محمد(ص) حرام یوم الی القیامه یا حلال محمد(ص) حلال یوم القیامه نیست.
آیت الله موسوی بجنوردی یادآور شد: اگر در ابعاد مختلف در اندیشه امام اجتهاد کنیم، به اسلام خدمت کرده ایم.
به گزارش پرتال امام خمینی در این همایش همچنین آیت الله عباسعلی روحانی رئیس پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی در سخنانی با بیان اینکه اجتهاد در امام و نه در اندیشه امام، مهم است؛ اظهار داشت: اندیشه ثمره تفکر است و یک اندیشمند از راه فکر و استدلال به نتیجه ای می رسد که نام آن را اندیشه می گذاریم.
وی یادآور شد: امام یک فقیه، اصولی، فیلسوف، عارف، مفسر قرآن، معلم اخلاق، محدث و یک رجالی دقیق بود و در کنار اینها بدون مطالعه علم سیاست یک سیاستمدار ورزیده و خدامحور بود که مجموعه این ویژگی ها ابعاد اندیشه امام را تشکیل می دهد.
روحانی گفت: در اندیشه های فقهی، مبانی و نگرش های فراوانی وجود دارد که از جمله نمونه های مشهور آن فتوای مربوط به شطرنج است. در این خصوص توجه به عناصر زمان و مکان در اجتهاد از مبانی فقهی امام است.
وی با ذکر نمونه های مختلف از پیامبران الهی که در قرآن ذکر شده است، گفت: تحریف و جعل شخصیت درباره اشخاص تاریخ ساز همواره وجود داشته است.
وی تأکید کرد: جریان امام بعد از ایشان جریان زنده ای است و اصولگرا و اصلاح طلب در مواضع خود به نام امام استناد می کنند؛ ضمن آنکه حمله به امام دلیل دیگر زنده بودن جریان فکری ایشان است.
در پایان این نشست، حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی طی سخنان کوتاهی ضمن جمع بندی بحث های ارائه شده، از حضار به دلیل برگزاری این نشست و بحث در خصوص اجتهاد در اندیشه های امام راحل تشکر کرد.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام و المسلمین رشید داودی دبیر علمی همایش اجتهاد در اندیشه امام خمینی طی گزارشی به بررسی دیدگاههای حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در خصوص اجتهاد در اندیشه امام در یک دهه اخیر پرداخت و ویژگی ها و ابعاد مختلف اجتهاد از دیدگاه وی را بیان کرد.