متن ذیل نوشته ای ست توصیفی با موضوعیت ایدئولوژی و رهنامه ی امام خمینی(س) در صدور انقلاب اسلامی، به قلم جعفر عظیم زاده که توسط سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
یک نظام انقلابی، زمانی در پی صدور انقلاب و و اصول وارزش های آن به جهان خارج بر می آید که ادعای جهان شمولی داشته باشد واین در صورتی امکان پذیر است که ایدئولوژی مبتنی بر فلسفه ی سیاسی و اجتماعی ـ که این فلسفه به طور مطلق و عام پذیرفته شده باشدـ به مثابه نسخه ای تلقی شود که قابلیّت تجویز برای ظرفیت های مکانی و زمانی دیگر را داراست. با پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز به کار حکومت اسلامی اولین دستور کار در سیاست خارجی ایران اسلامی ،تبلیغ و گسترش اسلام انقلابی بود. در واقع این هدف ریشه در وظیفه ای دارد که قرآن برای مسلمانان در جهت تحقق و تبلیغ پیام الهی در سراسر جهان تعیین کرده است. از این رو در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اتحاد دنیای اسلام و گسترش حاکمیت الهی در روی زمین به صراحت تاکید شده است. ما در این مجال کوتاه بر آنیم تا دیدگاهها، اصول اندیشه‌ی امام خمینی و راهبردهای عملی ایشان را در زمینه صدور انقلاب تبیین نمائیم.
بهره اول: صدور انقلاب در اندیشه حضرت امام خمینی(ره)
یکی از عرصه های که در اندیشه سیاسی امام (ره) به عنوان بنیانگذار انقلاب جمهوری اسلامی بسیار حائز اهمیت میباشد، مساله صدور انقلاب است. امام(ره) اعتقاد راسخ داشتند که مشکلات جامعه ایرانی و بشریت حل نخواهد شد مگر اینکه یک تمدن مبتنی بر دین و افکار ناب شیعه در جمهوری اسلامی ساخته و به دنیا عرضه شود و دنیا با آشنا شدن با این تمدن برای امر ظهور موعود و فرا رسیدن پایان خوش تاریخ بشریت زمینه سازی کند . مراحلی که امام(ره) برای صدور انقلاب در فراسوی مرزهای ایران اسلامی مد نظر داشت این بود که یک حوزه فکری بر گرفته از افکار ناب شیعه که در بردارنده تعاریف بنیادین زندگی، هستی، خوشبختی ، سعادت و سایر اهداف زندگی باشد برای همه انسانها ارائه شود بگونه ای که انسانها بتوانند آن را بفهمند و در صورت تمایل انتخاب کنند.[1]
در یک برداشت کلی می توان گفت که امام خمینی (ره) معتقد به انقلاب غیر فرقه ای یا جهانی اسلام بود . انقلابی که رسالت اتحاد شیعه و سنی ، مبارزه با استکبار و حمایت از مظلومین جزء ارکان اساسی آن می باشد. بر همین اساس است که یکی از اهداف بنیادین انقلاب اسلامی که در قانون اساسی نیز به صراحت به آن تاکید شده است: «تداوم بخشیدن به انقلاب در داخل و خارج » می باشد و در حقیقت این هدف است که در کشاکش و درگیری ایران و غرب به کانون حمله غرب علیه ایران تبدیل شده است. به هر صورت ایران اسلامی، نخستین انقلاب سیاسی اسلامی موفق را به جهانیان عرضه کرده است. انقلابی که با نام اسلام، شعار الله اکبر و نه شرقی و نه غربی و بر مبنای ایدئولوژی و اسلام شیعی و رهبری استثنایی حضرت امام خمینی (ره) به ثمر رسید و تمامی مسلمانان جهان نیز از ثمره آن که- همانا احیای دوباره شعائر اسلامی و بازیابی دوباره اقتدار مسلمین می باشد - بهره مند شدند .[2]
دیدگاههای امام خمینی درباره صدور انقلاب ارتباط مستقیمی با توصیف انقلاب ایران از سوی ایشان دارد. در نظر حضرت امام، انقلاب ایران، انقلابی اسلامی است ومنحصر به ایران نیست ، چراکه دین اسلام برای کل بشریت نازل شده است و از این رو یک نهضت اسلامی نیز نمی تواند خود را در داخل مرزهای خویش محدود و محصور کند. در واقع حضرت امام (ره) این اندیشه را که اسلام برای تمام بشریت است با نیاز به صدورانقلاب برابر می داند و این صدور نیز به معنای صدور احساس ، همبستگی، روحیه و شور نسبت به عقاید و اعمال اسلامی است و این همان ویژِگی جهان شمول انقلاب است که ارتباط مستقیی با مفهوم صدور انقلاب دارد. چنانچه در اصل 154 قانون اساسی نیز تصریح شده است:
«جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال، آزادی و حکومت عدل را حق همه مردم جهان می شناسد. بنابراین در عین خودداری کامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملتهای دیگر، از مبارزه حق طلبانه ی مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می کند.»[3]
همچنین در فرازی از سخنان بنیانگذار نهضت اسلامی ایران می خوانیم:
«ما که نهضت کردیم، برای اسلام نهضت کردیم. جمهوری، جمهوری اسلامی است. نهضت برای اسلام نمی تواند محصور باشد در یک کشور و نمی تواند محصور باشد؛ حتی در کشورهای اسلامی. نهضت برای اسلام همان دنباله نهضت انبیاست. نهضت انبیا برای یک محل نبوده است. پیغمبر اکرم(ص) اهل عربستان است؛ لکن دعوتش مال عربستان نبوده، محصور نبوده به عربستان، دعوتش مال همه عالم است.»[4]
ایشان در جای دیگر می فرمایند:
«اینکه می گویم باید انقلاب ما به همه جا صادر بشود، این معنای غلط را از آن برداشت نکنند که ما می خواهیم کشور گشایی کنیم. ما همه کشورهای مسلمین را از خودمان می دانیم. همه کشورها باید در محل خودشان باشند. ما می خواهیم این چیزی که در ایران واقع شد و خودشان از ابرقدرتها فاصله گرفتند و دست آنها را از مخازن خودشان کوتاه کردند، این در همه ملتها و در همه دولتها بشود. آرزوی ما این است. معنای صدور انقلاب ما این است که همه ملتها بیدار بشوند و همه دولتها بیدار شوند و خودشان را از این گرفتاری که دارند و از این تحت سلطه بودنی که هستند و از اینکه همه مخازن آنها دارد به باد می رود و خودشان به نحو فقر زندگی می کنند، نجات بدهد.»[5]
به عبارت دیگر «روشنگری» در سیره سیاسی حضرت امام یکی از مؤلفه هایی بود که چه در شکل گیری نهضت و چه در پیروزی انقلاب و صدور آن نقش اساسی را ایفا کرده است. آشنایی مردم با اسلام راستین و فرهنگ عاشورا، یکی دیگر از مشخصه های اندیشه تابناک امام در شکل گیری انقلاب و صدور آن است. امام با زدودن پیرایه هایی که بر چهره اسلام بسته شده بود، توانستند ملتها را با اسلام ناب محمدی(ص) آشنا سازند و زمینه هدایت آنان به سوی رهایی از بند استکبار را فراهم کنند و این حقیقت را روشن سازند که دین از سیاست جدا نیست و اسلام راستین ابعاد گوناگونی دارد و منحصر در عبادات شخصی نیست، بلکه سیاست و حکومت داری نیز بخش مهمی از احکام اسلام است. توجه به توده ملتهای رنج کشیده دنیا و مستضعفین جهان از دیگر ویژگیهای این اندیشه امام است.[6]
بهره دوم : مهمترین شاخصهای جهانی بودن انقلاب اسلامی
در یک برآورد کلی، می توان مهمترین شاخصهای جهانی بودن انقلاب اسلامی که به نوبه خود بازتاب اندیشه جهانی رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار آن نیز می باشد، در محورهای زیر طرح و مورد وارسی قرار داد:
1- تاکید بر اصول ثابت دعوت، نفی سبیل و حفظ دارالاسلام ؛
2- حمایت از مستضعفین و مظلومان عالم ؛
3- استکبار ستیزی و ظلم زدایی ؛
4- تاکید بر «امت اسلامی».
اصل دعوت و صدور انقلاب، یکی از اصول اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی است که حضرت امام (س) آن را تا سطح اهداف غیر قابل تسامح نهضت دینی ایران ارتقا داده و به عنوان رسالت و وظیفه کارگزاران نظام اسلامی معرفی نموده اند:
«مسؤولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت (ع) است... مسایل اقتصادی و مادی اگر لحظه ای مسؤولین را از وظیفه ای که بر عهده دارند، منصرف کند، خطر بزرگ و خیانت سهمگین را به دنبال دارد. باید دولت جمهوری اسلامی تمامی سعی و توان خود را در اداره هرچه بهتر مردم بنماید ؛ ولی این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام است، منصرف کند.»[7]
از آنجایی که ارزشی های اخلاقی و عقل، مبانی امام را در مورد سیاست خارجی شکل می دهند، صدور انقلاب نیز از طریق شیوه های مسالمت آمیز صورت خواهد گرفت نه با زور و شمشیر. ایشان با تأکید بر انسانی و اخلاقی بودن محتوای انقلاب می فرماید:
« محتوای این انقلاب، اسلام و اخلاق اسلامی و اخلاق انسانی و تربیت انسان ها بر موازین انسانیت بوده است.»[8]
و در جای دیگری می فرمایند:
«معنا ندارد که دولت اسلامی ایران با دولتی که هیچ اعتقاد به اسلام و به اخلاق بشریت ندارد، سرمیز اصلاح بنشیند.»[9]
اصول سیاست خارجی را که امام خمینی (س)طراحی نموده و به صورت قوانین موضوعه، تدوین و سعی در اجرای آن می شد را می توان به منزله یکی از منابع رسمی تصمیم گیری در سیاست جمهوری اسلامی ایران به حساب آورد. به گونه ای که حتی رهبر جدید انقلاب اسلامی بارها بیان داشته اند که خط کلّی در سیاست جمهوری اسلامی ایران، همان خطّی است که امام خمینی(س) تبیین و ترسیم نموده اند.[10]
با توجه به مطالب فوق می توان به این نتیجه رسید که صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینی (س)، همان صدور اسلام ناب محمدی(ص) است که جزء رسالت ها و تعهدات دولت اسلامی به شمار می رود. و در نتیجه، حمایت از ملت های محروم و مستضعف و حمایت از حکومت جهانی اسلام در این راستا، مفهوم و معنا پیدا می کند.
پی نوشتها :
[1] پیام ها و سخنان حضرت امام خمینی (س)
[2] جان، ال اسپوزیتو، «انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن»، ترجمه دکتر محسن مدیر شانه چی، مقاله انقلاب ایران ، چشم اندازی ده ساله تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1382، ص 47-49
[3] همان ، مقاله ایدئولوژی و جهان بینی ایرانی : صدور فرهنگی انقلاب ، فرهنگ رجایی، صص 81-83
[4] ر.ک: صحیفه امام؛ ج10، ص 446
[5] ر.ک: صحیفه امام؛ ج13، ص281
[6] مصاحبه روزنامه قدس با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید حمید روحانی پیرامون اندیشه‌های انقلابی حضرت امام (ره)، ویژه‌نامه اندیشه نو
[7] ر.ک: صحیفه امام؛ ج 21، ص 327
[8] ر.ک: صحیفه امام؛ ج14، ص 54
[9] ر.ک: صحیفه امام؛ ج 18، ص 68
[10] بیژن، ایزدی، «در آمدی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» قم: بوستان کتاب، 1371 ص 112-111