در مرداد ماه سال های ۴۲ و ۴۳ شاهد صدور بیانیه ها و حمایت های گسترده علما و روحانیون و توده مردم از مرجعیت امام خمینی (س)؛ برآن شدیم تا با بررسی مختصری از شرایط آن زمان نگاهی به این اقدام بی سابقه در تاریخ مرجعیت داشته باشیم.
پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی(ره) مرجع بزرگ شیعیان در سال ۱۳۴۰، عظمت چشمگیر و چهره ممتاز امام خمینی(س) در علم و فضیلت و تقوا موجب شد که بسیاری از علما ایشان را به عنوان یکی از مراجع تقلید ایران معرفی کنند.
در تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۴۰ در اطلاعیه در روزنامه کیهان نظر علما و صاحبنظران حوزه علمیه قم در خصوص زعامت دینی شیعیان منتشر شد که نام امام خمینی(س) در صدر اسامی ذکر شده قرار داشت.
پس از مواجهه جدی امام خمینی (س) با رژیم پهلوی و اقدامات اعتراضی که از سوی روحانیت و مردم به واسطه اخطارها و تذکرات امام خمینی (س)به ایشان روی می داد، رژیم وقت اقدام به دستگیری امام نمود.
دستگیری امام و حادثه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ منجر به اعتراضات گسترده مردم شد، روحانیت وقت با مشاهده تلاش رژیم جهت تخریب چهره علمی و مرجعیت امام با انتشار بیانیه ای در مرداد سال ۴۲ مرجعیت امام و حمایت علما از ایشان را به صورت گسترده و در میان تمامی اقشار اعلام کردند و خواستار آزادی حضرت امام گردیدند.
تعدادی از مراجع عالیقدر تقلید و علمای اعلام که در این حرکت شرکت داشتند عبارتند از: سید شهاب الدین مرعشی نجفی، مرتضی حائری یزدی، سیدمحمدهادی میلانی، سیدعلی بهبهانی، خادمی، جزائری، خسروشاهی، روحالله کمالوند، محمد صدوقی، سیدروح اللَّه خاتمی، سیدمرتضی پسندیده، اکبر هاشمی رفسنجانی، صدرالدین حائری شیرازی، ابراهیم امینی و…. این حرکت و نیز ادامه اعتراضات مردمی در پی دستگیری حضرت امام، رژیم را به در پیش گرفتن سیاست آرام سازی و تشنج زدایی وادار کرد و با حرکتی نمایشی در صدد برآمد با آزاد نمایی رهبر نهضت اسلامی ایران، خشم ها را فرو نشاند.
وقایع و حوادث حاصل پس از دستگیری امام و بازتاب های داخلی و خارجی آن نقشه های رژیم شاه را نقش بر آب کرد؛ رژیم با زندانی کردن امام سعی در از بین بردن نفوذ ایشان داشت لکن حمایت گسترده سبب شد مردم مسلمان ایران به اعلمیت و ارجحیت او بیش از پیش پی ببرند و بی دغدغه از او تقلید کردند و فتاوا و دستورات او را به کار می بردند.
رژیم وقت با نگرانی از گسترش نفوذ امام خمینی در جامعه ایران و اسلام محدودیت های بسیاری برای ایشان و مقلدین وی ایجاد کرد و با تبلیغات منفی سعی در زیر سوال بردن مرجعیت علمی ایشان داشت.
دستگاه جاسوسی آمریکا و رژیم صهیونیستی و ضد اسلامی شاه که از مرجعیت عامه و نفوذ روز افزون امام خمینی(ره) سخت بیمناک بود و منافع غارتگرانه و استعماری خود را در خطر می دید، با کارشکنی ها، دروغ پردازی ها، و مرجع تراشی ها می کوشید که از تقلید و پیروی مردم از او جلوگیری به عمل آوردند و ملت اسلام را از رهبری ها و راهنمایی های او محروم سازند.
در داخل ایران هر مقامی که به اعلمیت امام خمینی رای می داد، دستگیر ساخته به زندان، تبعید و شکنجه می کشاندند و هر کسی را که متوجه می شدند از او تقلید می کند تحت تعقیب قرار می دادند.
بسیاری از علما و و صاحب نظران با ایمان و پرهیزگار که به مقام ممتاز و بی معارض علمی امام آگاهی کامل داشتند، به اعلمیت او رای دادند و علی رغم مخاطراتی که زندگی آنها را تهدید می کرد ، طی بیانیه ها، خطابه ها و گفت و گو ها نظریه قاطع خویش را درباره مرجعیت عامه امام اعلام داشتند و عموم توده ها را به تقلید او فراخواندند.
اقدامات رژیم پهلوی سبب شده بود علما و فضلای حوزه های مختلف کشور مکرر و با صدور بیانیه های متعدد از مرجعیت ایشان حمایت کنند و در تاریخ مرداد ماه سال ۱۳۴۳ با انتشار بیانیه مشترک تعدادی از علما در حمایت از امام خمینی (ره) رژیم متوجه شد که دیگر نمی تواند مانع نفوذ ایشان در جامعه شوند از همین روی اقدام به تبعید ایشان کرد.
در زیر، متن سئوال از برخی مراجع و علما پیرامون مرجعیت علمی امام را از نظر می گذرانیم:
سوال(۱)
حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سیدمحمدهادی میلانی(ره) مستدعی است راجع به مقام و شخصیت حضرت آیت الله آقای حاج آقا روحالله خمینی مدظله عقیده خودتان را مرقوم بفرمایید.
اصناف بازار
جواب:
بسمه تعالی شانه
حضرت حجت الاسلام و المسلمین آیت الله آقای حاج آقا روح الله خمینی از مفاخر عالم اسلام و یکی از مراجع تقلید می باشند. موقعیت دینی و شخصیت اسلامی ایشان بر کسی پوشیده نیست. متعجبم چرا چنین سئوالی می شود.
۱۴ صفر الخیر ۱۳۸۳، محمدهادی الحسینی المیلانی
سوال(۲)
بسم الله الرحمن الرحیم. حضور مبارک حضرت آیت الله العظمی آقای سیدشهاب الدین مرعشی نجفی دامت برکاته. گرچه شخصیت علمی و تقوایی و مقام شامخ حضرت آیت الله خمینی دامت برکاته که یکی از مراجع تقلید عالیمقام تشیع هستند بر مسلمانان ایران بلکه مسلمانان جهان پوشیده نیست، ولی مقتضی است عقیده خود را نسبت به مقام معظمله اظهار فرمایید.
جمعی از طلاب علوم دینی
جواب:
بسم الله الرحمن الرحیم. چنانچه کرارا اینجانب عقیده خود را اظهار کرده ام، باز هم به موجب این سئوال عرض می کنم که حضرت آیت الله آقای خمینی دامت برکاته که یکی از مراجع تقلید مسلم تشیع هستند از اساتید روحانیت اسلام و مفاخر عالم تشیع بوده و امید است خداوند متعال موجبات رفع نگرانیهای مسلمین و انجام منویات مقدسه روحانیت اسلام را فراهم نماید.
شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی
سوال(۳)
حضور مبارک حضرت آیت الله آقای حاج شیخ محمدتقی آملی دامت برکاته معروض می دارد گرچه شخصیت علمی، تقوی و مقام شامخ حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی دامت برکاته که یکی از مراجع عالیمقام عالم تشیع هستند بر مسلمانان ایران بلکه مسلمانان جهان پوشیده نیست، ولی اکنون برای مطلبی مقتضی است عقیده خودتان رانسبت به مقام معظمله اظهار فرمایید مزید تشکر است.
عده ای از مقلدین ایشان.
جواب:
بسمه تعالی. مقامات علمی و عملی حضرت آیت الله آقای خمینی (مدظله العالی) پوشیده نیست تا محتاج به بیان باشد. اینجانب جناب ایشان را به عنوان یک نفر از مجتهدین طراز اول و مراجع تقلید می شناسم و می دانم جمله کثیری از شیعیان از ایشان تقلید می کنند. صحت و عافیت ایشان و باقی روحانیون و عموم شیعیان را از مقام مقدس خواهانم.
العبد محمدتقی الاملی