الحدیث التاسع عشر
بسندی المتّصل إلی ثقة الإسلام و المسلمین، محمّد بن یعقوب الکلینی، رضوان الله تعالی علیه، عن علیّ بن إبراهیم، عن أبیه، عن النّوفلیّ، عن السّکونیّ، عن أبی عبد الله، علیه السّلام، قال قال رسول الله، صلّی الله علیه و آله:
الغیبة أسرع فی دین الرّجل المسلم من الأکلة فی جوفه.
قال و قال رسول الله، صلّی الله علیه و آله: الجلوس فی المسجد انتظار الصّلاة عبادة ما لم یحدث. قیل: یا رسول الله و ما یحدث. قال: الاغتیاب. ترجمه «سکونی گوید فرمود حضرت صادق، علیه السلام، فرمود رسول خدا، صلّی الله علیه و آله: «غیبت سریعتر است در دین مرد مسلمان از مرض «اکله» در جوفش.» گفت و فرمود رسول خدا، صلّی الله علیه و آله،: «نشستن در مسجد برای انتظار نماز عبادت است مادامی که احداث نکند.» گفته شد: «ای رسول خدا، چه چیز را احداث نکند؟» فرمود: «غیبت را.» شرح «غیبت» مصدر «غاب»، و هم [اسم ] مصدر «اغتیاب» است، چنانچه در لغت است. قال الجوهری: «اغتابه اغتیابا، إذا وقع فیه، و الاسم الغیبة. و هو أن یتکلّم خلف إنسان مستور بما یغمّه لو سمعه. فإن کان صدقا سمّی غیبة، و إن کان کذبا سمّی بهتانا.»- انتهی محقق محدّث، مجلسی، علیه الرحمة، فرماید: «این معنی لغوی است.»
[[page 299]]انتهی . ولی ظاهر چنین نماید که صاحب صحاح معنی اصطلاحی را بیان کرده نه معنی لغوی را، زیرا که معنی لغوی «غاب» و «اغتاب»، و سایر تصاریف آن، این نیست، بلکه معنای اعمّی از آن است. و لغویّین گاه معنی اصطلاحی یا شرعی را در کتب خود می نگارند.
و از صاحب قاموس منقول است که «غاب» را به معنی «عاب» گرفته. و عن المصباح المنیر: «اغتابه إذا ذکره بما یکرهه من العیوب، و هو حقّ.» به گمان نویسنده هیچیک از مذکورات متن معنی لغوی نباشد، بلکه در هر یک قیودی است که با معنی اصطلاحی اختلاط پیدا کرده. در هر صورت بحث در اطراف معنی لغوی چندان فایده ندارد، عمده به دست آوردن موضوع شرعی است که متعلق تکلیف شده. و علی الظاهر در این مورد این موضوع قیود شرعیه دارد که خارج از فهم عرفی و معنی لغوی است. و پس از این در اطراف موضوع بیانی پیش می آید.
«و الأکلة»، کفرحة، داء فی العضو یأتکل منه. کما فی القاموس و غیره. و قد یقرء بمدّ الهمزة علی وزن فاعلة، أی العلّة الّتی تأکل اللّحم. و الاوّل أوفق باللّغة.
کذا قال المجلسیّ. «مجلسی فرموده: اکلة بر وزن فرحة، دردی است در عضو که از آن می خورد. چنانچه در قاموس و غیر آن مذکور است. و گاهی بر وزن «فاعلة» خوانده شده، یعنی دردی که گوشت را می خورد. و اوّلی مناسبتر با لغت است.» در هر حال، مقصود آن است که همان طور که این مرض وقتی پیدا شد در عضو، خصوصا اعضای لطیفه مثل باطن. آن را بزودی می خورد و فانی می کند، غیبت دین انسان را از آن سریعتر می خورد و فاسد و فانی می کند.
و ما لم یحدث از باب افعال است. و ضمیر مستتر در آن راجع به «جالس» مستفاد از «جلوس» مذکور است. و «اغتیاب» منصوب است، و مفعول فعل مقدّر مفهوم از کلام سائل است. و در بعضی نسخ به جای ما یحدث «ما الحدث» است، بنابراین، «اغتیاب» مرفوع است بنابر خبریّت.
[[page 300]]