بر ساحل تحریرالوسیله

پرتال امام خمینی ـ  محمدکاظم تقوی
کتاب بس ارزشمند «تحریر الوسیله» تألیف امام خمینی(س)، روزگاری که امواج سهمگین استبداد و استعمار ایران اسلامی  همه جوامع مسلمان را گرفتار ساخته بودند نوشته شده، روزگاری که او با رهبری الهی ـ مردمی خود نهضت اسلامی و بیداری مردمی را آغاز کرد و نخست حبس و حصر را تجربه کرد و در قدمی بزرگتر و مبارزه‌ای اصلی‌تر به تبعیدگاه بورسای ترکیه فرستاده شد. استبدادیان و استعمارگران برای درهم‌شکستن اراده امام او را از سرزمین و ملتش دور ساختند، غافل از این‌که او در دوران خودسازی وسیر و سلوک عرفانی چنان مراحل و مقامات توحیدی و خداشناسی، خداخواهی و خدامحوری را طی کرده بود که خلیل آسا ندای لا احب الافلین را با همه وجود خود سر می‌داد و موسی گونه و ابراهیم‌وار از همه امواج سهمگین دریاهای بلا و شعله‌های ترسناک آتش عبور می‌کرد تا اینکه ملت خود را از ستم فرعونی رهانید و همه این‌ها برای سه هدف والای: «استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی»‌ بوده است. استقلال یعنی آزادی از نفوذ و سلطه استعمارگران، و آزادی یعنی مستقل و رها از ستم و محدودیت مستبدین تا بر چنین بستری جمهوری اسلامی به معنای واقعی بشکفد.
بله امام خمینی(س) در تبعیدگاه بورسای ترکیه جلد نخست تحریر الوسیله را به رشته تحریر درآورد. او قبلاً از سال 1325 تا 1333 ش در حالی که در حوزه علمیه قم عمیقاً به تحقیق و تألیف و تدریس اشتغال داشت؛ به وسیله النجاة آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی(ره) تعلیقه نوشت و پس از یک دهه، وقتی در تبعیدگاه فراغتی برایش به وجود آمد، متن را بر اساس حواشی قبلاً نوشته شدة خود از نو نوشت و بدین‌سان وسیله را تحریر کرد.
جلد دوم تحریر الوسیله پس از تغییر تبعیدگاه امام آزادگان به نجف اشرف و سکنی گزیدن در جوار باب مدینه علم نبی یعنی امیر المومنین علی مرتضی(ع) به قلم امام تحریر گردید. تفاوت تحریر الوسیله با وسیلة النجاة نیز در جای خود حائز اهمیت است. وسیلة النجاة به مانند العروة الوثقی سید یزدی(ره) یک دوره کامل فقه امامیه نمی‌باشد و به ویژه یک قسمت از سه قسمت فقه یعنی سیاسات و همچنین ابواب و فصول دیگری از عبادات و معاملات به معنای خاص را در بر ندارد. امام خمینی علاوه بر افزودن کتاب‌های: قضاء، شهادات، حدود، قصاص، دیات، امر به معروف و نهی از منکر و حج و تکمیل کتاب ارث و نیز فصولی مانند صلوة جمعه، افزوده‌های کلی و جزئی فراوانی در تحریر الوسیله دارد.
و این خود خدمت بزرگی بود که پس از قرن‌ها که از شرایع الاسلام و قواعد الاحکام محقق و علامه حلی فاصله گرفتیم، دگرباره فقیهی بزرگ و جامع، همه فقه را در لباس فتوایی یک جا عرضه کرده است.
مضاف بر اینکه ایشان پنجره بزرگ و لازمی را به روی فقها و فضلاء حوزه‌ها گشود که شایسته و بایسته پیگیری است و آن افزودن کتاب «المسائل المستحدثه» در آخر جلد دوم تحریر الوسیله است.
نکته جالب و درس آموز دیگر اینکه مفصّل ترین شرح استدلالی تحریر الوسیله تا کنون کتاب ارزشمند «تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله» است که به قلم مرحوم آیت الله محمد فاضل لنکرانی(ره) طی سالیانی تدریس و تألیف شده است؛ ولی این شاگرد فقیه امام در حالی که در تبعیدگاه خود در شهر یزد به سر می‌برد این شرح بزرگ و 28 جلدی را آغاز کرد؛ یعنی هم متن و هم این شرح در تبعیدگاه مستبدین نوشته شده‌اند.
در بهمن ماه سال 1391 به مناسبت رونمائی از کتاب 28 جلدی تفصیل الشریعه، همایش یک روزه تحریر الوسیله در قم و در سالن هزار نفری مرکز فقهی ائمه اطهار برگزار گردید. در این همایش فقیه حکیم حضرت آیت الله جوادی آملی (دامت برکاته) سخنران افتتاحیه بود و نیز فاضل محقق آیت الله محمد سروش محلاتی همچنین آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی و آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی و هر یک از بزرگان از زاویه‌ای به تحریر الوسیله و شرح آن تفصیل الشریعه پرداختند.
همچنین در این همایش، افراد متعددی که به نحوی در چاپ و نشر تحریر الوسیله در نجف اشرف تا شرح آن طی دهها سال در خدمت این کتاب بودند و بدین طریق ارادت خود را به صاحب شریعت نشان دادند، با تقدیم لوح تقدیر، مورد ستایش قرار گرفتند.
نکته مهم اینکه استقبال علما و فضلاء حوزه علمیه قم چنان وسیع و گسترده بود که همگان را غافلگیر کرد و نشانه عمق و گستره ارادت حوزویان به شخصیت سراسر ایمان و اخلاص امام عزیز بوده است.
و اینک در نیمه سال 1394 با اندکی تأخیر مجموعه آن سخنرانی‌های علمی و چند مقاله به قلم صاحب‌نظران و نیز مصاحبه‌هائی که با شارحان تحریر الوسیله انجام گرفته در کتاب «بر ساحل تحریر الوسیله» با تدوین واحد همایش‌های مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در قم و توسط انتشارات عروج انتشار یافته است.

انتهای پیام /*