عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم نگاه اسلام به روابط مسلمانان با غیر مسلمانان را نگاه مسالمت آمیز عنوان و اظهار کرد: کرامت انسانی مد نظر اسلام حتی برای پیروان غیر ابراهیمی است و همه انسان ها از حقوق مشترک از جمله حقوق شهروندی برخوردار هستند.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، حجت الاسلام و المسلمین سید ابوالفضل موسویان، در پیش همایش «حقوق مردم و حکومت دینی در اندیشه های امام خمینی (س)» ضمن طلب رحمت برای جانباختگان فاجعه منا و دکتر ناصر قربان نیا، در مورد حقوق اقلیت های دینی از نگاه امام خمینی (س) اظهار کرد: همان طور که در آیه شریفه ای از قرآن به صراحت مطرح شده، هیچ اختلاف نژادی، قومی و زبانی ملاک امتیاز کسی بر دیگری نمی شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم ادیان را به 2 دسته ابراهیمی و غیر ابراهیمی تقسیم و تصریح کرد: چیزی که در قانون اساسی ما به آن تأکید شده ادیان ابراهیمی است. این ادیان مورد توافق ما است و به صورت رسمی نیز اجازه دارند مراسم های دینی خود را به جای بیاورند. ولی در مورد ادیان غیر ابراهیمی هیچ بحثی در قانون اساسی ما نشده است. ولی بحث ما شامل آنها نیز می شود و منحصر به ادیان ابراهیمی نیست.
وی افزود: بعد از جنگ جهانی اول در عهدنامه های عمومی و میثاق های بین المللی به طور جدی این مسأله پیگیری، مطرح و از همه دولت ها خواسته شده که حقوق اقلیت ها را ملاحظه کنند و در قوانینشان جای بدهند. در اسلام نیز این مسأله مورد تأکید قرار گرفته و اساسا نگاه اسلام به جامعه یک نگاه همزیستی مسالمت آمیز و بدون درگیری است.
موسویان در مورد نوع برخورد پیامبر اکرم (ص) با ادیان و اقوام مختلف گفت: پیامبر اکرم (ص) وقتی وارد مدینه شد با همه اقوام و ادیان مختلفی که در مدینه بودند پیمان های صلح و همزیستی نوشتند و امضا کردند. این پیمان ها با یهودی ها، مسیحی ها و اقوام دیگر بسته شد و با صراحت آیات نازل شد که نباید جنگ، درگیری و خون ریزی بین هیچ کسی به وجود بیاید.
وی ادامه داد: البته قراردادهایی که در اسلام نوشته می شود چیز تازه و جدیدی نیست که اسلام ابداع و ایجاد کرده باشد و پیمان هایی است که در میان عرب های آن زمان وجود داشته است. یکی از این پیمان ها پیمان با اهل ذمه است. این پیمان با افرادی که در داخل بودند بسته می شده است. پیمان دیگر امان است که با کسانی که از خارج می خواستند بیایند و پناه بیاورند بسته می شده است. همچنین پیمانی با جوامع دیگر بسته می شده است. بنابر این دو پیمان ذمه و امان در داخل جامعه اسلامی و یک پیمان هم برای جوامع مستقل دیگر در نظر گرفته شده بود. اسلام نیز این پیمان ها را پذیرفته و بر اساس آن حرکت کرده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم افزود: در اصل 13 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تأکید شده که ادیان یهود، مسیحیت و زرتشتی ادیانی هستند که به صورت رسمی آنها را می شناسیم. یعنی ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیت های دینی شناخته می شوند که در حدود قانون اجازه دارند مراسم های دینی خود را انجام دهند. توجه روی این 3 دین به خاطر این است که در متون دینی ما روی این ادیان آسمانی یا ابراهیمی تأکید شده است . در اصل 14 قانون اساسی نیز به صراحت این معنا آمده که دولت و ملت مسلمان موظف هستند به افراد غیر مسلمان - اینجا تعبیر کلمه غیر مسلمان دارد – با اخلاق حسنه، قسط و عدل عمل کرده و حقوق انسانی آنها را رعایت کند.
وی با تأکید بر اینکه در متون دینی ما بر روی کرامت انسانی تکیه شده است، بیان کرد: اسلام کرامتی برای انسان قائل است که این کرامت مخصوص مؤمنین نیست. به طور مثال یکی از تعابیری که در قرآن به کار رفته این است که «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم» ما انسان را در بهترین صورت آفریدیم یا در جای دیگر می فرماید که ما انسان را کرامت بخشیدیم و این انسان است که کرامت دارد.
وی همچنین در مورد برخورد امامان با مخالفان گفت: در روایات بسیاری داریم که با پیروان ادیان دیگر برخورد خوبی شده است. از جمله اینکه وقتی یکی از امامان معصوم پیرمرد مسیحی را دید که با نابینایی به گدایی افتاده حضرت فرمود که جامعه اسلامی شایسته نیست که یک نفر به گدایی بیافتد و باید از بیت المال به او داده شود.
موسویان دادن جزیه را از وجوه تمایز اقلیت های دینی از مسلمانان عنوان کرد و توضیح داد: جزیه یکی از چیزهایی بوده که پیش از اسلام وجود داشته و وقتی 2 گروه هم پیمان می شدند، برای حفظ جان خودشان و برای دفاع مرکزیت از آنها این وجه را پرداخت می کردند.
وی با اشاره به واژه صاغرون در قرآن کریم آن را با ذلت متفاوت دانست و گفت: صغیر ضدش کبیر و این در حالی است که ذلیل ضدش عزیز است. علاوه بر اینکه در بعضی جاها تعبیر ذلت و صغر جدا آمده است. وجه دیگری که من برای آن دلیل آوردم که نمی تواند معنای تحقیر را داشته باشد این است که اگر قرار باشد تحقیری برای اهل کتاب داشته باشیم با توجه به اینکه فقها گفتند از مشرکین جزیه گرفته نمی شود باید بگوییم خداوند مشرکین را تکریم کرده و از آنها جزیه نمی گیرد؛ در حالی که قرار شده از اهل کتاب جزیه گرفته شود.
وی تأکید کرد: چیزی که در متون دینی ما آمده این است که جزیه به خاطر خدماتی که به آنها داده می شود گرفته می شود همان طوری که برای مسلمانان تکالیف مادی مثل خمس و زکات وجود دارد، برای آنها هم جزیه قرار داده شده است. از طرف دیگر وظیفه جهاد از آنها برداشته شده و مسلمانان از آنها دفاع می کنند. در برابر این دفاعی که دارند این مبلغ را هم از آنها دریافت می کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم با اشاره به آیات 8 و 9 سوره ممنحنه خاطر نشان کرد: در سوره ممتحنه آیه 8 و 9 خداوند ابتدا می فرماید که به غیر از کسانی که با شما جنگیدند و کسانی که شما را از خانه خودتان بیرون کردند قسط داشته باشید و با عدالت برخورد کنید. بعضی ها خواستند بگویند این با آیات جهاد نسخ شده ولی اصلا این آیه در رابطه با جهاد نیست و یه تعبیر علامه طباطبایی اصلا این آیات با آیات جهاد به هیچ وجه با هم اصطکاک ندارند که بخواهیم بگوییم آیات جهاد این آیات را نسخ می کند.
وی در پایان در مورد رفتار مسلمانان با غیر مسلمانان به محدودیت هایی که در این زمینه وجود دارد اشاره و تصریح کرد: سرپرست قرار دادن آنها محدودیت است. البته اگر آنها دخالتی از افکار و اندیشه های خودشان در حکومت ندهند حتی آن هم اشکالی ندارد. همچنین محرم اسرار قرار ندادن آنها یکی دیگر از این محدودیت ها است. اما در مورد حقوق شهروندی و کرامت انسانی هیچ تفاوتی میان مسلمانان و غیر مسلمانان چه از ادیان رسمی باشند و چه از سایر ادیان باشند، وجود ندارد.