احکام خلل
مسأله 1 ـ اگر یقین به حدث دارد و شک در تحصیل طهارت نماید و یا ظن پیدا کند که آن را تحصیل کرده است هر چند شک او در بین عمل باشد، باید تحصیل طهارت نماید، بنا بر این اگر وارد نماز شود و در بین نماز شک کند باید نماز را قطع کرده و تحصیل طهارت نماید. و احتیاط (مستحب) آن است که نماز را تمام کرده و با طهارت جدید، نماز را دوباره بخواند. البته اگر شک او بعد از فراغ از عمل (مثل نماز) باشد، بنا را بر صحت عمل می گذارد و برای عمل بعدی تحصیل طهارت می کند. و اگر یقین به طهارت دارد و شک در حصول حدث نماید، به شک خود توجه نمی کند. و اگر یقین به طهارت و حدث دارد و نمی داند کدام یک متأخر است، حتی اگر زمان طهارت را بداند بنابر اقوی باید تحصیل طهارت کند و این در صورتی است که حالت قبل از یقین به طهارت و حدث را نداند، ولی اگر حالت قبل از طهارت و حدث را بداند بنابر اقوی باید بنا را بر ضد حالت قبلی بگذارد، پس اگر بداند قبل از یقین به حدث و طهارت، محدث بوده است باید بنا را بر طهارت بگذارد و اگر بداند که قبل از یقین به آن دو، طهارت داشته است، باید بنا را بر حدث بگذارد و این در موردی است که تاریخ هر دو مجهول باشد. و همچنین است جایی که تاریخ ضد حالت سابقه را بداند (بنا بر این اگر حالت سابق بر آن دو طهارت باشد و تاریخ حدث را بداند باید بنا را بر حدث بگذارد و اگر حالت سابق بر آن دو حدث باشد و تاریخ طهارت را بداند بنا را بر طهارت می گذارد). و اما اگر زمان وقوع یکی از آن دو را که مثل حالت سابقه است بداند، باید بنا را بر محدث بودن گذاشته و تحصیل طهارت نماید، لیکن در تمام این صورت ها، ترک احتیاط سزاوار نیست. و اگر بداند که عضوی را نشسته یا مسح نکرده، اگر چیزی که وضو را باطل می کند ـ مثل از بین رفتن موالات و مانند
[[page 40]]آن ـ صورت نگرفته باشد، باید آن عضو را شسته و یا مسح نماید و پس از آن ادامۀ کارهای وضو را انجام دهد، و در غیر این صورت (کاری که وضو را باطل می کند مانند از بین رفتن موالات صورت گرفته باشد) باید دوباره وضو بگیرد. و اگر قبل از تمام شدن وضو، در فعلی از افعال آن شک یا ظن پیدا کند باید با مراعات ترتیب و موالات و سایر شرایط وضو، آن را به جا بیاورد. و شک کثیرالشک اعتباری ندارد، چنان که شک بعد از فراغ ـ چه شک در فعلی از افعال وضو یا در شرطی از شروط آن باشد ـ اعتبار ندارد.
مسأله 2 ـ اگر شخصی که وضو داشته به عنوان تجدید وضو دوباره وضو بگیرد و نماز بخواند، سپس به بطلان یکی از آن دو وضو یقین کند، این علم اجمالی نه نسبت به نمازی که خوانده ونه نسبت به نمازهای بعدی ضرر نمی رساند. و اما اگر بعد از هر وضویی نمازی خوانده باشد، سپس به بطلان یکی از آن دو وضو یقین کند، نماز دوم قطعاً صحیح است، همان طور که نمازهای بعدی تا زمانی که وضو باطل نشده صحیح است و حکم به صحت نماز اولی هم بعید نیست؛ اگرچه احتیاط (مستحب) این است که نماز اول را اعاده نماید.
مسأله 3 ـ اگر دو وضو بگیرد و بعد از آن دو، یک یا چند نماز بخواند سپس به وقوع حدثی بعد از یکی از آن دو وضو یقین کند، باید برای نمازهای بعدی وضو بگیرد و نمازهایی که خوانده است محکوم به صحت می باشد. و اما اگر بعد از هر وضویی نماز بخواند، سپس بداند که حدثی بعد از یکی از آن دو وضو یا چند وضو قبل از نماز واقع شده است، باید نمازها را اعاده کند، ولی اگر دو نماز در عدد رکعات مثل هم باشند مانند ظهر و عصر، ظاهر این است که اگر یک نماز به قصد ما فی الذمّه به جا آورد، کفایت می کند؛ اگرچه احتیاط (مستحب) این است که هر دو نماز را اعاده نماید.
[[page 41]]