به گزارش پرتال امام خمینی، حسین هژبری، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش، در گفت و گویی به این مهم و همچنین نگاه تربیتی امام راحل و مسئله اردوهای راهیان نور پرداخته است:
لطفا بفرمائید وزارت آموزش و پرورش، به ویژه با توجه به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که خروجی های مختلفی از آن دیده شده، درمورد ترویج و نشر اندیشه های حضرت امام چه تدابیری اندیشیده است؟
تلقی شخص من این است که برنامه‌های آموزش و پرورش در حوزه فرهنگی و پرورشی بر مدار امام و انقلاب، و یا به تعبیری ولایت و انقلاب درنظر گرفته شده است. گاهی برنامه‌های مشخصی در نظر گرفته می‌شود اما باید بگویم در کل، هیچ اتفاقی نمی‌افتد مگر اینکه شما به نحوی بتوانید نام و حضور امام را در آن مشاهده کنید. بخش‌هایی که در حوزه فرهنگی و پرورشی در سند تحول بنیادین درنظر گرفته شده مختلف است. مثلا بخش گفتمان انقلاب اسلامی، که ما باید اصول، ریشه و سرچشمه‌های انقلاب اسلامی را به فرزندان خود بیاموزیم و از همه مهم‌تر جریان نهضت‌ساز یا رهبری کننده این انقلاب را به بچه‌ها معرفی کنیم. من گمان می‌کنم وقتی می‌خواهیم وارد آموزش انقلاب اسلامی بشویم حتما باید از امام به عنوان معلم بزرگ و بنیانگذار انقلاب آغاز کنیم. شکل بروز و خروج این برنامه‌ها هم گاه در فعالیت‌های شفاهی، همایش‌ها و پرسمان‌هایی است که در مجموعه آموزش و پرورش دنبال می‌شود و گاه در قالب کلاس‌های بصیرت افزایی است که اکنون برای فرهنگیان و بسیجیان در حال اجراست. بخش سوم فعالیت‌های ما در این زمینه در کتاب‌های درسی منعکس می‌شود. برای مثال در کتاب «دین و زندگی» دبیرستان که مبانی ولایت فقیه آموزش داده می‌شود، این نظریه قطعا با امام آغاز می‌شود و حضرت امام پررنگ می‌شود.
در مورد سند تحول بنیادین ابهاماتی وجود دارد. برخی از خروجی‌های آن مثل تغییرات در کتب درسی و طرح 3-3-6 حرف و حدیث‌های زیادی داشته است، اما هدف و شمایل کلی این طرح شاید دقیق مطرح نشده است.
عصاره سند تحول بنیادین تربیت است. یعنی سند تحول بنیادین، اساسا یک سند تربیتی است. لب کلام این سند این است که ما باید دانش آموزان را به حیات طیبه برسانیم. مبنای آن هم این آیه قرآن است که «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً». یعنی ما باید ایمان و عمل صالح را به فرزندان خود آموزش دهیم تا به حیات طیبه برسند و در ادامه آخرت طیبه هم داشته باشند. بنا بر این تا بخواهید در این سند، موضوعات، مباحث، اهداف کلان و راهبردها و راهکارها به حوزه فرهنگ و تربیت مربوط است. حدودا 30راهکار از راهکارهای این سند، مستقیما به حوزه تربیتی و پرورشی بر می‌گردد. آنچه شما در حال حاضر می‌بینید که اجرای نظام 3-3-6 فقط یکی از بندهای نظام نحول بنیادین است که می‌گوید باید نظام آموزشی کارآمد و به روز باشد و ساعات آموزشی و محتویات کتب درسی با اقتضا و نیاز زمان تدوین شوند. کل سند اگر بخواهد به عنوان یک منظومه لحاظ و اجرا شود زمان زیادی می‌طلبد، و الا طرح 3-3-6 تنها یکی از بخش‌های این سند است.
یعنی هدف اصلی این سند به روز رسانی نظام آموزش و پرورش است؟
دقیقا. در معنای دقیق همین به روز رسانی نظام آموزشی و پرورشی در پاسخ به نیازهای زمانه و با توجه به مخاطب خاص امروزی و ظرفیت‌های او است.
شما به عنوان معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش با توجه به حوزه تخصصی خود، نگاه پرورشی حضرت امام را چگونه تحلیل می‌کنید؟
به نظر می‌رسد که امام به دلیل بینش عمیق توحیدی، در هیچ موضوعی نبود که پرورش و تربیت، به معنای اسلامی آن برای ایشان کم اهمیت باشد. اجازه دهید چند مثال بزنم. وقتی خرمشهر آزاد شد، می‌دانید چه تلاش هایی برای این اتفاق انجام شده بود و چه تعداد شهید دادیم. اگر به طراحی عملیات و جنگ‌های کلاسیک آن هم فکر کنیم، برنامه‌های جدی و حساب شده‌ای پشت آن بود. اما در این پیروزی حضرت امام با ذکر "وما النصر الامن عند الله " و "ما رمیت اذ رمیت و لکن الله رمی" آموزش میدهند که: اول اینکه همیشه به قدرت ویاری خداوند متکی باشید؛ دوم اینکه به خودتان غره نشوید؛ و سوم اینکه آن امداد و یاری الهی را به نمایش گذاشت و ده‌ها درس دیگر که شاید من با توجه به فهم خود از آن عاجز باشم.
اجازه دهید مثال دیگر را از سقوط خرمشهر بزنم. مسئولی نقل می‌کند که پس از سقوط خرمشهر به ملاقات امام می‌رود، امام در حال نماز بودند و من با اضطراب می‌خواستم وضعیت را برای امام شرح بدهم که امام بعد از نمازشان خیلی ساده گفتند جنگ است آقا دیگر، جنگ است. یعنی یک آرامش عمیق و طمانینه‌ای داشتند که جز با حقیقت دیانت و باور راسخ به اعتقادات اسلامی حاصل نمی‌شد، چون معمولا انسان‌ها در این تلاطمات سنگین به هم می ریزند.
نکته بسیار مهم دیگر، نگاه امام به جوان و نوجوان و تربیت آنان است. یکی از مثال‌های آن هم همان است که زیاد شنیده‌ایم که در 15 خرداد امام با توجه به بزرگانی که به هرحال همراه ایشان بودند می‌گوید یاران من کسانی هستند که امروز در گهواره‌اند. این نگاه شیرین مربی گری و معلمی امام را می‌رساند. نگاه امام به زنان هم نکته مهم دیگری است. مثلا از اطرافیان شنیده‌ایم که اوایلی که امام بازگشته بودند به خاطر سیل ملاقات‌ها، واقعا فشار می‌آمد. مدتی ملاقات علاوه بر صبح بعداز ظهر هم انجام می‌شد، اما باز هم جوابگو نبود. یکی از اطرافیان امام پیشنهاد می‌دهد که اگر اجازه دهید ما ملاقات خانم ها را تعطیل کنیم. امام با یک حالت متعجب خطاب به آن فرد بر نقش ارزنده بانوان در دوران انقلاب تاکید می‌کنند، یا اینکه مثلا اینکه خانم دباغ را فرمانده سپاه همدان قرار میدهند اطمینان ایشان به توانایی‌های زنان را نشان می‌دهد.
گاهی یک جمله امام را می توان اصل یک دستگاه تفکری قرار داد. شما این جمله را ملاحظه کنید: قرآن انسان ساز است و زن نیز انسان ساز. اگر کسی غیر از امام این حرف را می‌زد، آن هم با نگاه‌های بدبینانه ای که به ویژه آن زمان در مورد زن بعضا مطرح می‌شد می‌گفتند این چه مقایسه‌ای است. این نگاه تربیتی فوق العاده فاخر و با ارزشی است. از جنس نگاه تربیتی پیامبر در مورد حضرت زهرا(س) بود که باعث شد ایشان بعدها ائمه ما را در دامان خود تربیت کند. نکته بعدی را می‌توان در خاطرات فرزندان امام دید که هیچ احساس جبر و زوری نمی‌کردند که احساس کنند این دین چقدر سخت گیر و مانند کوچه تنگ و تاریکی است که دائما به دیوارهای آن برخورد می‌کنیم. امام، برعکس، سعی می‌کرد اسلام را مانند یک اتوبان با باند‌های مختلف نشان دهد که هر کس می‌تواند با توجه به ظرفیت و سرعت خود از یکی از باندها استفاده کند. خلاصه باید بگویم اگر بخواهیم اسوه معلمی را خوب دریافت کنیم باید به شیوه‌های تربیتی امام مراجعه کنیم.
اگر اجازه دهید سوال آخر را به موضوع روز ربط دهیم. درمورد اردوهای راهیان نور و با توجه به اتفاق ناگواری که متاسفانه رخ داد، برنامه آموزش و پرورش در آینده چیست؟ این اردوها قطع شود، همین‌طور ادامه پیدا کند و یا ساز و کار نظارتی جدیدی وضع می‌شود؟
باید به چند نکته اشاره کنم. اول آن‌که یکی از برنامه‌های محبوب دانش آموزان در طول سال‌های مدرسه اردو است. این مسئله هم به تجربه و هم با تحقیقات اثبات شده است.
دوم اینکه مجموعه آموزش و پرورش در سال حدود 4 میلیون دانش آموز را به اردو می‌فرستد. تازه این آماری سختگیرانه است و الا می توان گفت همه 21.5 میلیون دانش آموز ما درطول سال حداقل یک بار به اردو می‌روند؛ از اردوهای یک روزه تا چند روزه. اتفاقا اگر مسئولین مدرسه‌ای دانش آموزان خود را به هیچ اردویی نبرند مورد انتقاد واقع می‌شوند، چون دانش آموزان دوست دارند از محیط یکنواخت مدرسه خارج شوند و ضمنا از شیوه‌های آموزشی جدید هم این است که بچه‌ها را در محیط های خشک و خسته کننده نگه نداریم.
سازمان بسیج مستضعفین هم تقریبا همین آمار را دارد که در سال 4 میلیون نفر را به اردو می‌فرستد که بخش عمده آن هم به اردوهای بسیج دانش آموزی، مثل اردوهای ولایت، طرح بصیرت و... تعلق دارد. از سال گذشته با افزایش چشمگیری، قرار بر این شد که تعداد دانش آموزان اعزامی به اردوهای راهیان نور به یک میلیون نفر برسد. اساس این اردو بر این است که فرهنگ و آموخته‌های دانش آموزان را در مورد دوران دفاع مقدس، با مشاهدات آنها عجین کند. اصل این ماجرا را تقریبا همه قبول دارند و اتفاقا برای خود دانش آموزان هم خیلی جذاب است، اما اختلاف بر سر نحوه انتقال آنها به مناطق جنگی است. با هواپیما که ممکن نیست.
یکی از پیشنهادهای مطرح شده استفاده از قطار است که درمورد این پیشنهاد دو مشکل وجود دارد. یکی محدودیت ریلی ماست که اگر بخواهد این طرح عملی شود عملا اعزام دانش آموزان در ابعاد وسیع غیرممکن است.
مشکل دوم هم درمورد نحوه برگزاری اردو است. برنامه‌های محتوایی اردوهای ما در واقع از نحوه آغاز اردو شروع می‌شود. این‌طور نیست که مثل حج فقط در محل مناسک داشته باشیم، بلکه در مسیر هم باید پیام رسانی کرد. مشکلی که قطار دارد و قطعا متوجه آن هستید این است که نمی‌توان در آن کار جمعی و پیام رسانی کرد. اتوبوس یک سالن مجازی سیار است که با یک بلندگو، می‌توانید در مسیر کارهای بسیاری انجام دهید. این دو مشکل نشان می‌دهد که برای ما هم مانند بسیاری از مردم ایران که با اتوبوس مسافرت می‌کنند اجتناب ناپذیر است که اکثر اردوهای خود را با اتوبوس برگزار کنیم. البته ما اکنون هم سخت ترین دستورالعمل‌ها را در مورد اردوهای راهیان نور داریم. ما یک کتاب آیین نامه اردویی داریم که به جای خود درمورد راهیان نور هم اعمال می‌شود، علاوه بر آن یک دستورالعمل مجزا با امضای سردار نقدی و دکتر حاجی بابایی تدوین شده است که حاوی مواد مختلفی با دقیق ترین پیش بینی‌ها و پیشگیری‌ها مثل داشتن معاینه فنی و مجوز پلیس است. شرکت اصلی حمل و نقل هم یعنی جوان سیر ایثار متعلق به سپاه است و یک اطمینان دیگری هم از سمت آنها وجود دارد. البته باز حوادثی رخ می‌دهد که معمولا ناشی از بی احتیاطی راننده است. مثلا در همین سانحه اخیر، عامل اصلی این فاجعه بی توجهی راننده به اخطارهای ایمنی سیستم عیب یاب اتوبوس بوده است.
با همه این تفاصیل برنامه‌ای برای کنترل و کاهش این حوادث ندارید؟
مسلما داریم. ببینید، اصل این اردو که تعطیل بردار نیست، چرا که خود دانش آموزان استقبال و علاقه بسیار زیادی نشان داده‌اند و حتی سال اول و سومی‌ها هم از ما می‌خواهند آن ها را هم به اردو بفرستیم. البته ما به خاطر تعدد دانش آموزان مجبوریم فقط سال دومی‌ها را، آن هم در قالب درس آمادگی دفاعی و بخش عملی درس‌شان راهی اردو کنیم. ولی این را باید اضافه کنم که هیچ اجباری در این اردوها مطرح نیست و حتی احراز رضایت ولی دانش آموز برای شرکت در آن لازم است. اینکه می‌گویند این اردوها نمره اجباری دارد، درست نیست. کاری که ما درحال انجام آن هستیم سخت گیرانه تر کردن دستورالعمل ها است. مثلا ملاحظات امنیتی اتوبوس‌ها و منع رانندگی در بعضی مواقع مثل بارندگی در شب اضافه شده است. و یا آموزش مجدد راننده‌های این اردوها و فرستادن همیار پلیس با اختیارات قانونی به همراه راننده، یکی دیگر از اتفاقات جدید است. اردوها فعلا تعطیل نشده است و بنا بر تغییرات جوی پیش رو باید ببینیم چه تدابیر جدیدی باید بیاندیشیم.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران