تکامل در عالم برزخ
ناگفته نماند: در کسب فضایل اینطور نیست که فرقى در آنها نباشد چون به محض بیرون رفتن از دار طبیعت تجرّد عقلانى کامل نیست بلکه برزخ هم هست که باید از آن برزخ هم به حرکت
جوهریه گذشت و به تجرّد عقلانى صرف وارد شد. پس برزخ براى همه هست و اهل برزخ، وجودِ برزخى بین وجود تجردى عقلانى و وجود جسمانى طبیعى دارند، لذا بهشت سعدا بهشت برزخى و جهنم اشقیا دوزخ برزخى ... خواهد بود. و عالم برزخ هم یک مرحله قهرى از مراتب وجود است، لذا براى همه قهرى است. منتها کسانى که در این عالم مطالب عقلانى و فضایل کسب کردند، راه برزخى شان کوتاه است و زود به عالم تجرد عقلانى مى رسند و سیر برزخى آنها کمتر مى باشد و حرکت جوهرى برزخیه تندتر و سریعتر مى گردد، چون به معاونت کسب فضایل عقلانى براى نیل به خلعت تجرد عقلانى مستعدتر هستند؛ و همچنین آنهایى که کسب رذایل کرده اند، دوزخ تجردى کامل
[[page 43]]
زودتر نصیبشان مى شود و در دوزخ برزخى آنقدر معطلى ندارند. 17
***
[[page 44]]