مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ بِإسْنٰادِهِ عَنْ أبِی عَبْدِاللّٰهِ ـ عَلَیْهِ السَّلاٰمُ ـ قٰالَ:
[[page 188]]«قالَ رَسُولُ الله ـ صَلَّی الله عَلَیْهِ وَ آلِهِ: ألطّاعِمُ الشّاکِرُ لَهُ مِنَ الأجْرِ کَأجْرِ الصّائِمِ الْمُحْتَسِبِ وَ الْمُعافی الشّاکِرُ لَهُ مِنَ الأجْرِ کَأجْرِ الْمُبْتَلَی الصّابِرِ وَ الْمُعْطَی الشّاکِرُ لَهُ مِنْ الأجْرِ کَأجْرِ الْمَحْرُومِ الْقانِعِ».
وَ بِهٰذَا الإسْنادِ قالَ:
«قالَ رَسُولُ الله: ما فَتَحَ الله عَلی عَبْدٍ بابَ شُکْرٍ فَخَزَنَ عَنْهُ بابَ الزِّیادَةِ».
وَ مِثْلُهُ عَنْ نَهْجِ الْبَلاغَةِ: «ما کانَ الله لِیَفْتَحَ عَلی عَبْدٍ بابَ الشُّکْرِ وَ یُغْلِقَ عَلَیْهِ بابَ الزِّیادَةِ».
یعنی خدای تعالیٰ به روی بنده ای باب شکر را باز نمی کند که باب زیادت را ببندد، بلکه به روی هر کس در شکر را باز کرد، در زیادت را باز کند، چنانچه در قرآن شریف نیز فرماید: «وَ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیْدَنَّکُمْ». و از این حدیث معلوم شود که باب شکر را نیز حق تعالیٰ خود به روی بندگان باز کند، پس برای این فتح باب شکر، شکری لازم است، و آن شکر خود نعمتی است. بلکه چنانچه در فصل سابق معلوم شد و نزد ارباب معرفت واضح است، خود شکر و لسان و
[[page 189]]قلب و عقل و وجود شاکر از نعم الهیه است، و حق شکر او را احدی نتواند از عهده برآید.
از دست و زبان که برآید کز عهدۀ شکرش به در آید
الشَّیْخُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْحُرُّ الْعامِلیُّ فی الْوَسایِلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إدْریسَ نَقْلاً عَنِ الْعُیُونِ وَ الْمَحاسِنِ لِلْمُفیدِ ـ رَحِمَهُ اللّٰهُ ـ قالَ:
قالَ الْباقِرُ ـ عَلَیْهِ السَّلامُ ـ : «ما أنْعَمَ الله عَلی عَبْدٍ نِعْمَةً فَشَکَرَها بِقَلْبِهِ، إلاّ اسْتَوْجَبَ الْمَزیدَ قَبْلَ أنْ یُظْهِرَ شُکْرَهُ عَلی لِسانِهِ».
از این حدیث معلوم شود که شکر از وظایف قلب است قبل از آن که در لسان جاری شود، چنانچه اشارۀ به آن گذشت، و در احادیث اشاره به آن بسیار
[[page 190]]است.
قالَ: وَ قالَ أبُوعَبْدِ اللّٰهِ [علیه السلام] : «مَنْ قَصُرَتْ یَدُهُ بِالْمُکَافَاةِ فَلْیُطِلْ لِسانَهَ بِالشُّکْرِ».
قالَ: وَ قالَ: «مِنْ حَقِّ الشُّکْرِ لله أنْ تَشْکُرَ مَنْ اُجْرِیَ تِلْکَ النِّعْمَةُ عَلی یَدِهِ».
و از این حدیث ظاهر شود، آنچه به آن در فصل سابق اشاره شد که شکر مخلوق شکر بر آن است که مجرای نعمت الهی است، و الاّ اگر کسی از ولی نعمت غفلت کند و به نظر استقلال شکر مخلوق کند، از کافران نعمت الهی است و این مطلب محتاج به بیان و استشهاد نیست، بلکه خود واضح و مبرهن است.
وَ فِی الْوَسٰائِلِ عَنْ مَجالِسِ الشَّیْخِ، بِإسْنادِهِ عَنِ النَّبِیِّ ـ صَلَّیٰ اللّٰهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ـ أنَّهُ قالَ:
«یُؤتَی الْعَبْدُ یَوْمَ الْقِیامَةِ فَیُوقَفُ بَیْنَ یَدَیِ الله ـ عَزَّوَجَلَّ ـ فَیَأْمُرُ بِهِ إلَی النّارِ، فَیَقُولُ: أیْ رَبِّ أمَرْتَ بِی إلَی النّارِ وَ قَدْ قَرَأْتُ الْقُرْآنَ؟! فَیَقُولُ الله: أیْ عَبْدی إنّی قَدْ أنْعَمْتُ عَلَیْکَ وَ لَمْ تَشْکُرْ نِعْمَتی. فَیَقُولُ: أیْ رَبِّ أنْعَمْتَ عَلَیَّ بِکَذا وَ شَکَرْتُکَ بِکَذا، وَ أنْعَمْتَ عَلَیَّ بِکَذا وَ شَکَرْتُکَ بِکَذا، فَلا یَزالُ یُحْصی النِّعْمَةَ وَ یُعَدِّدُ الشُّکْرَ. فَیَقُولُ الله تَعالی: صَدَقْتَ عَبْدی إلاّ أنَّکَ لَمْ تَشْکُرْ مَنْ أجْرَیْتُ لَکَ النِّعْمَةَ عَلی یَدَیْهِ، وَ إنّی قَدْ آلَیْتُ عَلی نَفْسی أنْ لاأقْبَلَ
[[page 191]]شُکْرَ عَبْدٍ لِنِعْمَةٍ أنْعَمْتُها عَلَیْهِ حَتّی یَشْکُرَ مَنْ ساقَها مِنْ خَلْقی إلَیْهِ».
و احادیث شریفه در این باب بیش از آن است که در این اوراق گنجد.
[[page 192]]