اخبار شریفه در این باب بقدری زیاد است که در این مختصر نگنجد، و ما به ذکر چند حدیث قناعت می کنیم:
[[page 391]]در وسائل، از مجالس شیخ طوسی ـ رحمه الله ـ سند به ابی ذر رساند که پیغمبر خدا ـ صلَّی الله علیه و آله ـ در جمله وصیتهای به او فرمود: «ای ابوذر! گفتار خوب بهتر است از سکوت، و سکوت بهتر است از گفتار شرّ. ای اباذر! واگذار کلام زیادی را؛ و بس است تو را از سخن، آنچه تو را به حاجتت برساند. ای اباذر! کفایت می کند در دروغ گوئی مرد، این که هر چه شنید نقل کند. ای اباذر! همانا هیچ چیز [بیشتر] از زبان، استحقاق زندان طولانی ندارد. ای اباذر! خداوند نزد زبان هر گوینده ایست، پس از خدا باید بترسد انسان، و باید بداند چه می گوید».
[[page 392]]و از حضرت امیرالمومنین در نهج البلاغه منقول است که: «خیر نیست در سکوت از کلمات حکمت آمیز؛ چنانچه خیر نیست در سخنان از روی جهالت».
و فرموده: «کسی که کلامش زیاد شد، خطائش زیاد شود. و کسی که خطائش زیاد شد، حیائش کم می شود. و کسی که حیائش کم شد، وَرَعش کم می شود. و کسی که وَرَعش کم شد، قلبش می میرد. و کسی که قلبش مرد، داخل آتش می شود».
و هم از آن حضرت منقول است که: «زبان، سَبُع درنده است اگر بازداری او را می درد».
و فرمود: «وقتی که عقل کامل شود کلام کم شود».
و در وصایای آن جناب به فرزندش محمَّد بن حَنفیّه است که: «خلق نکرده خداوند ـ عزَّ و جلَّ ـ چیزی را نیکوتر از کلام، و نه چیزی را زشت تر از کلام. به واسطه کلام سفید شود روها، و به واسطه کلام سیاه شود روها. بدان که کلام در بند تو است تا سخن نگفتی؛ و چون تکلّم کردی، تو در بند او می روی. پس حفظ و مستور کن زبان خود را، چنانچه حفظ می کنی طلا و پول خود را. همانا زبان،
[[page 393]]سگ عَقُور است؛ اگر او را رها کنی، زخم می زند. چه بسا کلمه[ ای] که سلب نعمت کند! و کسی که لجام خود را رها کند می کشاند او را به سوی هر کراهت و فضیحتی. پس، از آن خلاصی ندارد در روزگار مگر با غضب خدا و ملامت مردم».
و نیز از آن حضرت منقول است که: «کسی که حفظ کند زبان خود را، ستر کند خدا عورت او را».
و از رسول خدا ـ صلَّی الله علیه و آله ـ منقول است که فرمود: «زیاد سخن نگوئید به غیر ذکر خدا؛ زیرا که کلام به غیر ذکر خدا قساوت قلب می آورد. همانا دورترین مردم از خدا قلب با قساوت است».
و از احتجاج طبرسی منقول است از حضرت سجّاد که: «آن بزرگوار
[[page 394]]سوال شد از کلام و سکوت که کدامیک افضل است؟ فرمود: از برای هر یک از آنها آفاتی است؛ وقتی سالم باشند از آفات، کلام افضل است از سکوت. گفته شد: چگونه چنین است؟ گفت: همانا خدای ـ عزَّ و جلَّ ـ نفرستاد انبیا و اوصیاء را به سکوت، بلکه بعث کرد آنها را به کلام؛ و استحقاق بهشت حاصل نشود به سکوت، و ولایت الله مستوجب نشود به سکوت، و از آتش محفوظی حاصل نشود به سکوت، و اجتناب از سخط خدا حاصل نشود به سکوت؛ تمام اینها با کلام حاصل شود».
[[page 395]]