شخصیت امام طوری است که انصافا هر لحظه‌ای از زندگی ایشان مهم است. چه آن روزی که به عنوان یک طلبه فاضل در مسیر خودسازی به مراحل عالی سیر و سلوک و طی مراحلی که مردان بزرگ در طول سالیان دراز می‌پیمایند، رسیدند و چه در مسیر کسب علم، آن هم به صورت جامع در فقه، اصول، فسلفه و عرفان درخشیدند و به امور اجتماعی نیز پرداختند. از طرفی آن روز که مدرس عالی‌مقام و ممتاز در حوزه علمیه قم شدند، برجسته‌ترین شخصیت‌های علمی، تحصیلی و فکری را آموزش و پرورش دادند، خود در رأس نهضت قرار گرفتند و به عنوان یک مصلح و احیاگر بزرگ در ایرانی که پایگاه امن قدرت‌های بزرگ بود، تنها و یک تنه قیام کردند علیه نظام طاغوت فریاد کشیدند و به زندان و تبعید رفتند. طبعا همین ایستادگی‌ها پشتوانه شخصیت ممتاز علمی و دینی ایشان بود که مردم که را به صحنه کشاند و انقلاب را در
[[page 120]]بهمن 57 به پیروزی رساند.
بعد از پیروزی انقلاب، لحظه لحظه دوران رهبری ایشان در مدت ده سال و خرده‌ای که وجود مبارکشان در میان ما بود مایه خیر و برکت بود. امام انقلاب را به سوی استقرار یک نظام مطمئن هدایت کردند و در دوران جنگ، دژی محکم در برابر توطئه‌ها و حمله دشمنان بودند. راهگشایی‌ها فکری و سیاسی، گره‌‌گشایی‌های فقهی و روش و منش سیاسی امام همه خاطره‌انگیز است و باید ذره ذره و لحظه لحظه‌اش، ثبت شود و مورد دقت و بررسی قرار گیرد کما اینکه مسائل عادی زندگی امام باید به یادگار باقی بماند.
با کمال تأسف اندیشه‌های بدیع و جدید امام در جهت گره‌گشایی مشکلات نظام، به خصوص در دو سه سال آخر عمرشان، آن طور که باید و شاید مورد اهتمام نبوده است. گاهی ممکن است شخصیت ممتاز سیاسی امام که فوق العاده است، شخصیت علمی و فکری و شجاعت اجتهادی ایشان را تحت‌‌الشعاع قرار دهد. در حالی که پشتوانه شخصیت سیاسی ایشان، همان شخصیت علمی، فکری و اخلاقی و شجاعتی است که در همه صحنه‌ها داشتند. معارضه و مبارزه با اندیشه‌های منحرف و سنت‌های کهنه‌ای که رنگ تقدس گرفته‌اند، به مراتب مشکل‌تر است و بیشتر شجاعت می‌خواهد تا مبارزه با یک نظام طاغوت. خود حضرت امام هم قریب به این مضامین می‌فرمایند: «خون دلی که پدر پیرتان از گروه‌های متحجر خورده است، کمتر از آنچه که از شاه و رژیم طاغوت دیده نیست».
[[page 121]]فتواهایی که ایشان دادند، گره‌گشایی‌هایی که کردند، به نظر من یک افق فوق‌العاده ممتازی را پیش روی تفکر اسلامی می‌گشاید که درباره آن کم کار شده است. من سعی کرده‌ام گاهی در سخنرانی‌ها و در مباحثی که دارم به آنها اشاره کنم. البته این مسائل عمیق‌تر از آن است که کسی به تنهایی بتواند بر روی آن کار کند. حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها باید بسیج بشوند و به این مهم بیشتر بپردازند.
به هر حال امام شخصیت بزرگ تاریخ اسلام هستند و تنها اختصاص به زمان ما ندارند. در طول تاریخ اسلام از این گونه شخصیت‌ها خیلی زیاد نداشته‌ایم. البته شرایط و احوال هم موثر است. چه بسا شخصیت‌های برجسته و ممتازی هم بوده‌اند که در دوران خاصی از تاریخ به سر می‌برده‌اند و آن همه استعداد و شایستگی‌شان زمینه بروز و ظهور پیدا نکرده است. اما امام در یک موقعیت ممتاز تاریخی قرار گرفتند و نبوغ و شخصیت ممتاز ایشان و شرایط مطلوب زمانی و مکانی، دست به دست هم داد تا امام را در رأس یک انقلاب بزرگ قرار دهند.
[[page 122]]