سنت زندگینامه نویسی و نگارش خاطرات درباره خود، بزرگان و اکابر جامعه، قدمتی دیرینه و ماندگار در ضمیر تاریخ دینی کشورمان دارد. این سنت، اگرچه از قدیم الایام به شیوه ای شفاهی بوده، اما تدریجاً رنگ کتابت و نوشتاری به خود گرفته و به مرور زمان از غنای بیشتری برخوردار شده است. حساسیت، گرایشها و عشق و علاقه مردم این سرزمین پهناور به افراد پارسا و عارف، و نیز کسانی که در قلمرو علم و سیاست و فرهنگ تأثیرگذار و صاحب اثر بوده اند، همواره در محوریت اذهان و گفتارها بوده و حوادث دوران زندگی و حیات آنها مورد توجه قرار داشته است. پر واضح است که در این مسیر، هرچه نفوذ و مرتبه شخصیتهای تاریخی از جایگاه ویژه و بالاتری برخوردار باشد، اینگونه حساسیتها از سوی جامعه، مردم و مورخان، افزونتر و عمیقتر می باشد.
حضرت امام خمینی(س) به عنوان شخصیتی دوران ساز و اثرگذار در عصر کنونی، از این قاعده مستثنا نبوده و علی رغم گذشت چندین سال از زمان رحلت آن بزرگوار، مکتوبات و نوشتارهای متعددی در داخل و خارج کشور ایران درباره شخصیت پر رمز و راز ایشان نگاشته شده و می شود، و هر کدام از روزنه ای به تبیین و تحلیل این شخصیت تحول آفرین معاصر پرداخته و تاریخ زندگی حضرتش را ترسیم می نماید.
زندگینامه نویسی، علاوه بر حساسیتهای فوق که برآمده از التفاتهای اجتماعی و مردمی است، جنبه های علمی و فرهنگی و سیاسی در خود نهفته دارد که عمدتاً مورد عنایت محققان، دانشمندان، نویسندگان و سیاستمداران می باشد. این بُعد گرچه از قلمرو
[[page ج]]و سطح محدودتری برخوردار است، اما اهمیت و عمق بیشتری نسبت به سایر ابعاد و جوانب داشته و در حقیقت، آمیخته و عجین شده با حوادث و رویدادهای تأثیرگذاری است که در طول عمر و حیات و زندگی آن شخصیتها به وقوع پیوسته است.
از این منظر، هیچ گاه نمی توان و نبایستی تاریخ حیات و زندگی پر برکت و پر ثمر حضرت امام خمینی(س) را در ردیف و یا در طول زندگی سایر شخصیتهای تاریخی کشورمان و یا حتی کشورهای دیگر قرار داد. اینکه امام خمینی(س) در چه خانواده ای متولد شده و چگونه دوران کودکی خود را به سر آورده و یا اینکه دوران نوجوانی و جوانی را نزد کدامیک از اساتید تلمذ نموده اند، و چگونه شد که در شهر مقدس قم رحل اقامت گزیدند، و بسیاری از «چرا»ها و «چگونه»های دیگر، جملگی از موارد و نکات پر تأملی است که به نحوی با حوادث تاریخی یکصد ساله اخیر ایران که مملو از نگرشها و نگرانیهای بحرانزا و رویدادهای پرتنش بوده، آمیخته شده است. وضوحاً زندگی و حیات گرانسنگ این فقیه و عارف سیاستمدار که در عین موشکافیهای سیاسی و اجتماعی خود، وارسته و به دور از شبهه و ابهام زندگی نمودند، از ایشان اسوه و حتی اسطوره ای تاریخی ساخته است که بازخوانی حوادث زندگی شان حدیثی نامکرر است. همین امر سبب گردیده که آشنایان، شاگردان و کسانی که محضر آن اسوه نامدار را درک نموده اند، از خود حساسیت بیشتری نشان دهند و هر یک به فراخور معرفت و تجربه خویش، به بازگویی رویدادها و وقایع اتفاقیه بپردازند.
حضرت آیت الله پسندیده، برادر بزرگوار و نیز بزرگتر حضرت امام، خاطرات خویش را از قبل از تولد و ولادت امام و حتی از زمان جد خانوادگی خود آغاز، و اطلاعات غنی و قابل توجهی را در خصوص پدربزرگ و نیز سایر کسان و شخصیتها در اختیار خواننده قرار می دهد.
حضرت آیت الله پسندیده، انگیزه خویش را از «خاطره نویسی» روشن شدن حقایق ناگفته و نانوشته، و نیز جلوگیری از وارونه جلوه دادن آن حقایق ذکر کرده اند و به گفته خودشان، خود را «مکلف» دیده اند که در این خاطره نویسی، به شرح حال پدر، جد، مادر، جده و خود و برادرها، خواهرها، عمه ها، عموها و غیره بر طبق اسناد، مدارک، قبالجات موجود، مهرنامه و... بپردازند، تا سبب روشنایی اذهان و زایش تاریکیها شده و
[[page ح]]مردم بتوانند «غش» را از «غیر غش» تشخیص و «خالص» را از «ناخالص» جدا سازند.
اهمیت خاطرات آیت الله پسندیده از آن جهت است که نامبرده، برادر بزرگتر حضرت امام و طبعاً یکی از نزدیکترین کسانی است که از کودکی در کنار امام بوده و آنچه به عنوان خاطرات خود، بخصوص از دوران کودکی و نوجوانی امام بیان داشته، متضمن دریافتی صریح و بدون ابهام از شخصیت و نظام رفتاری آن حضرت می باشد؛ و از این جهت، از ارزش و اعتبار بیشتر و بالاتری برخوردار است.
و این اهمیت آنگاه دوچندان می شود که نقش آن مرحوم را به عنوان سرپرست دوران کودکی امام مورد توجه قرار دهیم؛ سرپرستی که نقشی همانند پدر داشته و تا آخرین لحظات عمر امام عظیم الشأن، مورد عنایت و احترام بی نظیر ایشان بوده است. و این در حالی است که امام همواره بر بزرگواری و صداقت و تقوای مرحوم آیت الله پسندیده تأکید داشته و حضور ایشان در خمین را بزرگترین پشتوانه برای آرامش تحصیلی خود در قم می دانستند؛ حضوری که پس از زعامت دینی و سیاسی امام و تبعید ایشان از ایران، رنگ دیگری به خود گرفته و به نیابت شرعی و مالی، و روشنی بخش چراغ بیت امام در قم تبدیل می شود. بی شک نمی توان در این مختصر، اهمیت نقش سیاسی برادر امام را چنانکه بوده است تشریح کرد؛ اما جفاست که از تقوای مثال زدنی، از خودگذشتگی و خودباوری ایشان یاد نکرد.
از کسانی که در تدوین این مجموعه تلاش نموده و زحمت کشیده اند، تقدیر و تشکر می گردد و از خداوند بزرگ توفیق روزافزون برای همگان مسألت می نمایم.
سیدحسن خمینی
[[page خ]]
[[page د]]