تنبیهٌ عرفانی

‏‏تنبیهٌ عرفانیٌ‏

‏‏     ‏‏شاید در تقدیم «ربّ» و ذکر «رحمن» و «رحیم» پس از آن، و تأخیر‏‎ ‎‏«مالک»، اشاره ای لطیفه باشد به کیفیّت سلوک انسانی از نشئۀ ملکیّۀ دنیاویّه تا‏‎ ‎‏فنای کلّی یا تا مقام حضور نزد مالک الملوک. پس، سالک تا در مبادی سیر‏‎ ‎‏است، در تحت تربیت تدریجی «ربّ العالمین» است، زیرا خود نیز از‏‎ ‎‏عالمیان و سلوکش در تحت تصرّف زمان و تدریج است. و چون به قدم سلوک‏‎ ‎‏از عالم طبیعتِ متصرّم منسلخ شد، مرتبۀ اسماء محیطه که به عالم ـ که جنبۀ‏‎ ‎‏سوائیّت در او غالب است - فقط تعلّق ندارد در قلب او تجلّی کند؛ و چون اسم‏‎ ‎‏شریف «رحمن» را در بین اسماء محیطه مزید اختصاصی است، آن مذکور‏‎ ‎‏گردیده. و چون «رحمن» ظهور رحمت و مرتبۀ بسط مطلق است، مقدّم شده‏‎ ‎‏بر «رحیم» که به افق بطون نزدیکتر است؛ پس، در سلوک عرفانی اول اسماء‏‎ ‎‏ظاهر تجلّی کند؛ پس از آن، اسماء باطنه، چون سیر سالک من الکثرة الی‏‎ ‎

‏
‏‎[[page 274]]‎‏الوحدة می باشد؛ تا منتهی می شود به اسماء باطنۀ محضه که اسم «مالک» از‏‎ ‎‏آنها است. پس، در تجلّی به مالکیّت، کثرات عالم غیب و شهادت مضمحل‏‎ ‎‏شود و فنای کلّی و حضور مطلق دست دهد. و چون از حجب کثرت به ظهور‏‎ ‎‏وحدت و سلطنت الهیّه تخلّص یافت و به مشاهدۀ حضوریّه نائل گردید،‏‎ ‎‏مخاطبۀ حضوریه کند و ‏‏ایّاک نعبد‏‏ گوید.‏

‏‏     پس تمام دایرۀ سیر سایرین نیز در سورۀ شریفه مذکور است: از آخرین‏‎ ‎‏حجب عالم طبیعت تا رفع جمیع حجب ظلمانیّه و نورانیّه و دست دادن‏‎ ‎‏حضور مطلق. و این حضورْ قیامت کبرای سالک و قیام ساعت او است. و‏‎ ‎‏شاید در آیۀ شریفۀ ‏‏فَصَعِقَ مَنْ فی السَّمٰواتِ وَمَن فی الاَْرضِ الاّ مَنْ شاءَ اللّه ‏‎[1]‎‏ مقصود‏‎ ‎‏از «مستثنی» این نوع از اهل سلوک باشد که برای آنها قبل از نفخ صور کلّی،‏‎ ‎‏صعق و محو حاصل شده. و شاید یکی از محتملات فرمایش رسول خدا که‏‎ ‎‏فرمودند: ‏‏اَنَا وَالسّاعَةُ کَهاتَیْن‏‎[2]‎‏ - و جمع فرمودند بین دو سبّابۀ شریفۀ خود -‏‎ ‎‏همین معنی باشد.‏

‏‎ ‎

‏‎[[page 275]]‎