فرع فقهی

‏‏فرع فقهی‏

‏‏     ‏‏بعضی از فقهاء قصد انشاء را در مثل ‏‏اِیّاکَ نَعْبُدُ  اِیّاکَ نَسْتَعین‏‏، مثلاً،‏‎ ‎‏جایز ندانسته اند، به گمان آنکه منافی با قرآنیّت و قرائت است؛ زیرا که قرائت‏‎ ‎‏نقل کلام دیگری است. و این کلام را وجهی نیست؛ زیرا که چنانچه ممکن‏‎ ‎‏است انسان به کلام خود مثلاً مدح کسی را کند، ممکن است به کلام دیگران‏‎ ‎‏مدح کند. مثلاً، اگر با شعر حافظ مدح کسی را نمودیم، صدق می کند که ما‏‎ ‎‏مدح کردیم و صدق می کند که شعر حافظ خواندیم. پس، اگر با ‏‏اَلْحَمْدُ للّه رَبِّ‏‎ ‎‏العالَمِین‏‏ حقیقتاً تمام محامد را برای حق انشاء نمائیم و با ‏‏اِیّاکَ نَعْبُدُ‏‏ قصر عبادت‏‎ ‎‏را به حق انشاء کنیم، صدق می کند که با کلام خدا حمد او را نمودیم و با کلام‏‎ ‎‏خدا قصر عبادت نمودیم. بلکه اگر کسی کلام را از معنی انشائی تجرید کند‏‎ ‎‏مخالف احتیاط است؛ اگر نگوییم قرائتش باطل است. بلی، اگر کسی معنی‏‎ ‎‏آن را نداند، لازم نیست یاد گیرد بلکه قرائت صورت ـ بِمالَهٰا مِنَ الْمَعْنٰی ـ‏‎ ‎‏کفایت می کند.‏

‏‏     و در روایات شریفه اشاره به این که قاری انشاء می کند دارد؛ چنانچه در‏‎ ‎‏حدیث قدسی است که می فرماید: ‏‏فَاِذا قالَ‏‏ اَیِ الْعَبْدُ ‏‏فِی صَلوتِهِ‏‏: «‏‏بِسْم اللّه ‏‎ ‎‏الرَّحْمنِ الرَّحیم‏‏»، ‏‏یَقُولُ اللّه : ذَکَرَنِی عَبْدی. وَ اِذا قال: «الحمْدُ للّه »، یَقُولُ اللّه :‏‎ ‎‏حَمَدَنی عَبْدی...‏‎[1]‎‏ ‏‏الخ ‏‏و تا انشاء «تسمیه» و «حمد» از طرف عبد نباشد،‏‎ ‎

‏
‏‎[[page 283]]‎‏«ذَکَرَنی» و «حَمَدنی» معنی ندارد. و در احادیث معراج است که می فرماید:‏‎ ‎‏اَلآن وَصَلْتَ، فَسَمِّ بِاِسْمِی.‏‎[2]‎‏ ‏‏واز حالاتی که برای ائمّۀ هدی(ع) در ‏‏مالِکِ یَوْم‏‎ ‎‏الدِّینِ وَ اِیّاکَ نَعْبُدُ‏‏ دست می داد، و تکرار کردن بعضی از آن ها این آیات را،‏‎ ‎‏معلوم شود که انشاء می نمودند، نه صرف قرائت بوده از قبیل ‏‏اِسْمٰعیلُ یَشْهَدُ اَنْ‏‎ ‎‏لا اِلٰهَ اِلاَّ اللّه .‏‎[3]‎

‏‏    ‏‏و اختلاف مراتب نماز اهل اللّه یکی از مهماتش همین اختلاف مراتب‏‎ ‎‏قرائت آنها است؛ چنانچه به شمّه ای از آن سابقاً اشارت رفت. واین متحقّق‏‎ ‎‏نشود مگر آن که قاری منشی ء قرائت و اذکار باشد. وشواهد بر این معنی بیش از‏‎ ‎‏این است. بالجمله، جواز انشاء این معانی با کلام الهی بی اشکال است.‏‎ ‎

‏‎[[page 284]]‎