نماز ظهر و عصر و عشاء بعد از تحقق شرایط قصر باید دو رکعت خوانده شود، و ساقط است از مسافر نوافل ظهر و عصر، و بقیۀ نوافل به حال خود باقی است، لکن نافلۀ عشا را بنا بر احوط به قصد رجاء بجا آورد.
مساله 1 ـ کسی که می داند مسافر است و باید نماز را شکسته بخواند اگر عمداً تمام بخواند، نمازش باطل است، و باید اعاده کند در وقت و قضا کند در خارج وقت.
مساله 2 ـ اگر کسی فراموش کند مسافر بودن خود را و تمام بخواند، اگر بیادش بیاید در وقت، باید نماز را اعاده کند و اگر بیادش نیاید مگر در خارج وقت، واجب نیست بر او قضا.
مساله 3 ـ مسافری که نمی داند باید نماز را شکسته بخواند، اگر تمام بخواند نمازش صحیح است؛ احتیاج به اعاده و قضا ندارد.
مساله 4 ـ مسافری که می داند باید نماز را شکسته بخواند، اگر بعضی از خصوصیات آن را نداند، مثلاً نداند که مسافرت به چهار فرسخی با قصد رجوع موجب قصر است و یا آنکه کثیر السفر اگر در وطن خود ده روز بماند در سفر اول واجب است که بر او شکسته بخواند و نماز را تمام بخواند، واجب است بر او اعاده در وقت و قضا در خارج وقت.
مساله 5 ـ مسافری که می داند باید نماز را شکسته بخواند، اگر به گمان
[[page 141]]اینکه سفر او کمتر از هشت فرسخ است تمام بخواند، وقتی بفهمد که سفرش هشت فرسخ بوده نمازی را که تمام خوانده در وقت اعاده، و در خارج وقت قضاء نماید.
مساله 6 ـ روزه حکم نماز را دارد در صورت جهل، لکن در صورت فراموشی واجب است بر او اینکه قضاء نماید.
مساله 7 ـ کسی که سفر خود را فراموش کرده، اگر متذکر شود در وسط نماز، پس اگر قبل از داخل شدن در رکوع رکعت سوم است نماز را شکسته تمام کند و اگر به یادش بیاید بعد از داخل شدن در رکوع رکعت سوم نماز او باطل است، و واجب است بر او اعاده در وقت؛ ولو به ادراک یک رکعت از وقت، و اگر نرسد قضا کند در خارج وقت.
مساله 8 ـ اگر وقت نماز داخل شود و او حاضر و متمکن از نماز باشد و پیش از نماز سفر کند تا آنکه از حد ترخص بگذرد و وقت باقی باشد، نماز را شکسته بخواند، لکن سزاوار نیست ترک احتیاط با تمام نیز.
مساله 9 ـ اگر نماز چهار رکعتی از کسی فوت شود، باید قضا کند تماماً اگرچه در سفر باشد، چنانچه اگر نماز شکسته از مسافر فوت شود باید قضاء آن را شکسته بجا آورد، اگرچه در سفر نباشد.
مساله 10 ـ اگر نماز از کسی فوت شود که در اول وقت حاضر و در آخر وقت مسافر بوده یا به عکس، باید در قضاء مراعات آخر وقت را بنماید، پس در صورت اول شکسته قضا می کند و در صورت دوم تماماً بجا می آورد، لکن سزاوار نیست که ترک احتیاط کند به جمع کردن میان قصر و تمام.
مساله 11 ـ مستحب است مسافر در تعقیب نمازهایی که شکسته بجا می آورد، سی مرتبه بگوید: «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الاّ الله و الله اکبر».
مساله 12 ـ مسافر مخیر است در صورت عدم قصد اقامت بین شکسته
[[page 142]]و تمام در مسجدالحرام و مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم و مسجد کوفه و حائر حضرت سیدالشهداء علیه السلام. و امّا سائر مشاهد مشرّفه به اماکن مذکوره ملحق نیست. و در مساجد مذکوره فرقی نیست بین صحن و بام و سرداب آنها، و در حائر تمام روضۀ منوره داخل است، بنا بر اقوی که از طرف سر تا شبکه های متصل به رواق و از طرف پا تا در و شبکه های متصل به رواق و از طرف پشت تا حد مسجد، هر چند دخول مسجد پشت سر و رواق شریف، در تخییر مزبور نیز خالی از قوت نیست، لکن احتیاط به شکسته خواندن در آنجا ترک نشود.
مساله 13 ـ تخییر در اماکن گذشته استمراری است، پس کسی که به نیت قصر شروع در نماز کرده می تواند عدول کند به تمام و اگر کسی به نیت تمام شروع کرده می تواند عدول کند به قصر اگر محل عدول باقی باشد، بلکه مانعی ندارد که شروع در نماز کند بدون تعیین قصر و تمام از اول آن.
مساله 14 ـ در تخییر مزبور روزه در حکم نماز نیست و بدون قصد اقامت و یا بقاء سی روز به نحو تردید، روزۀ او صحیح نیست.
[[page 143]]