نماز جماعت مخصوصاً در نمازهای یومیه از مستحبات اکیده و در صبح و مغرب و عشاء تاکیدش زیادتر است. و نماز جماعت ثواب عظیم دارد، سزاوار است که مسلمین آن را ترک نکنند. و در اصل شرع واجب نیست، مگر در نماز جمعه با شرایط خاصه. و مشروع نیست در نمازهای مستحبی، مگر در نماز طلب باران که به جماعت مشروع است و احوط آن است که نماز عید فطر و قربان را فرادی بجا بیاورد.
مساله 1 ـ شرط نیست در نماز جماعت اتحاد نماز ماموم با امام به حسب نوع یا کیفیت، پس اقتداء کردن هر کدام از نمازهای پنجگانه را به دیگری صحیح
[[page 143]]است، هرچند از حیث عدد رکعات و اداء و قضاء و قصر و اتمام و جهر و اخفات مختلف باشند، و همچنین صحیح است اقتدا کردن نماز آیات زلزله به نماز خسوف و کسوف.
مساله 2 ـ کمتر عددی که نماز جماعت به آن منعقد می شود ـ در غیر نماز جمعه و عیدین ـ دو نفر است که یکی ماموم و دیگری امام باشد؛ خواه ماموم مرد باشد یا زن و یا طفل ممیز، بنابر اقوی.
مساله 3 ـ لازم نیست امام قصد امامت و جماعت کند در غیر نماز جمعه و عیدین و بعض فروض معاده بنا بر مشروعیت آن، بلکه بدون قصد امامت، نماز جماعت منعقد می شود، بلی حصول ثواب جماعت برای امام متوقف است بر قصد امامت، امّا مامون باید قصد اقتداء بنماید و الاّ جماعت منعقد نمی شود؛ اگرچه در افعال و اقوال متابعت امام را بنماید.
مساله 4 ـ جایز نیست اقتداء کردن ماموم به دو نفر هر چند که نماز آنها مقارن یکدیگر باشد، و باید پیشنماز را به اسم یا وصف یا اشارۀ ذهنیه یا خارجیه تعیین نماید، مثل آنکه اقتداء کند به پیشنماز حاضر، اگرچه اسم و وصف او را نداند، بلی باید عدالت او را بداند، پس کفایت نمی کند اقتدا کردن به یکی مردد بین دو نفر؛ اگرچه قصدش آن باشد که در بین نماز تعیین کند.
مساله 5 ـ اگر شک کند که قصد اقتداء کرده یا نه، بنا گذارد که اقتداء نکرده اگرچه بداند که به قصد جماعت برخواسته بوده و بودن او به هیات ایتمام کفایت نمی کند در اینکه اقتداء کرده است، بلکه لابد است در بنا گذاشتن بر اقتدا، آنکه مشغول باشد به چیزی از کارهای اقتداکنندگان ولو مثل سکوتی که مستحب است در جماعت.
مساله 6 ـ جایز نیست از برای منفرد عدول کردن به جماعت در وسط نماز، بنابر احوط.
[[page 144]]مساله 7 ـ عدول از جماعت به فرادی در جمیع حالات نماز اختیاراً جایز است، اگرچه از اول نماز قصد عدول در وسط نماز را داشته باشد، لکن احتیاط مستحب عدول نکردن است.
مساله 8 ـ اگر قصد انفراد بعد از فارغ شدن امام از قرائت باشد، پیش از آنکه به رکوع برود قرائت از او ساقط است، بلکه اگر در اثناء قرائت امام منفرد شود کفایت می کند خواندن بقیۀ قرائت، اگرچه احتیاط مستحبی آن است که قرائت را به قصد قربت مطلقه از سر گیرد مخصوصاً در صورت دوم.
مساله 9 ـ اگر در وسط نماز قصد انفراد کند، پس جایز نیست از برای او اینکه برگردد به جماعت، بنابر احوط.
مساله 10 ـ اگر کسی برسد به امام در حال رکوع قبل از آنکه سر از رکوع بردارد، اگرچه ذکر رکوع را تمام کرده باشد، اقتداء کرده و به رکوع رود نماز او صحیح است و رکعت اول نماز محسوب می شود.
مساله 11 ـ اگر کسی در اول قرائت امام یا در اثنای قرائت اقتداء کرد و به حسب اتفاق به رکوع امام نرسید، نماز او علی الظاهر درست است و رکعت اول او محسوب می شود.
مساله 12 ـ اگر اقتداء کرد به گمان آنکه به رکوع امام می رسد و نرسید، و همچنین اگر شک کند در ادراک امام و عدم درک آن، بعید نیست صحت نماز او در حال انفراد در هر دو فرض، لکن احوط اتمام و اعاده است.
مساله 13 ـ اگر به نیت اقتداء تکبیر گفت و پیش از آنکه به رکوع رود امام سر از رکوع برداشت باید منفرد شود، و جایز نیست انتظار امام تا اینکه به رکعت دیگر او ملحق شود، در صورتی که به سبب طول دادن امام اقتداء به هم بخورد، بلی اگر اقتداء بهم نخورد، به واسطۀ تند خواندن امام، انتظار مانعی ندارد.
[[page 145]]