چکیده
از آن‌جا که انسان در جهت نیل به سعادت نهایی موردنظر دین، با نیازهای ثابت و متغیر روبرو است؛ برخی از آموزه‌های دین ثابت و برخی دیگر متناسب با نیازهای مقطعی او مطرح شده، و با تغییر آن نیاز‌ها، حکم دین نیز تغییر می‌کند. به طور کلی آموزه‌های دین به سه بخش اعتقادات، اخلاق و احکام تقسیم می‌شود. از دیدگاه امام خمینی و شهید مطهری، آموزه‌های اعتقادی چه فرعی و چه اصلی، جزو امور ثابت هستند؛ زیرا اعتقاد به معنای تعلق روح و اندیشه است، و از آن‌جا که روح از امور ثابت است، متعلق روح یعنی آن‌چه مورد اعتقاد قرار می‌گیرد، نیز ثابت است. در حوزه اخلاق، ملاک فعل اخلاقی از دیدگاه این دو عالم شیعی، عبارت از کرامت و عزت نفس است، و آن‌ها غایت فعل اخلاقی را تقرب به خداوند می‌دانند. از سوی دیگر، احکام اخلاقی نیز بر دو دسته هستند: یک دسته از احکام اخلاقی مانند عدالت‌محوری، احکام اصولی است که مبتنی بر مصالح و مفاسد واقعی بوده و همواره ثابت می‌باشد. دسته دیگر احکام اخلاقی فرعی است که در برخی موارد تغییر می‌یابد، مانند سخن دروغی که جان یک مؤمن بی‌گناه را نجات دهد. در حقیقت ملاک ثبات و تغییر در احکام اخلاقی از دیدگاه امام و شهید مطهری این است که احکام ثابت بر اساس نیاز ثابت و بعد معنوی انسان می‌باشد، و احکام متغیر ناظر به بعد مادی و دنیوی و مقطعی بشر است. اما در حوزه احکام نیز، احکام اولیه به صورت کلی از دیدگاه ایشان ثابت است، اما احکام ثانویه و برخی از احکام حکومتی متغیر می‌باشند؛ زیرا احکام اسلام مبتنی بر مصالح و مفاسد است، و اسلام نیازهای ثابت و متغیر بشر را در نظر دارد، و سرّ احکام ثابت و متغیر نیز همین نیازهای ثابت و متغیر، و مصالح و مفاسد مطلق و مقید است.
[[page 1]]