چکیده
موضوع تحقیق حاضر، بررسی فقهی ـ حقوقی شروط ضمن عقد نکاح و بیان معیار و ضابطه اعتبار آن شروط می‌باشد. آزادی اراده به افراد این اجازه را داده است که بتوانند هر تعهّدی را خواه به‌طور مستقل و یا به صورت شرط، ضمن عقد دیگر بنمایند؛ آزادی اراده در اموال و حقوق مالی کمتر دچار محدودیت شده است ولی در احوال شخصیه، مخصوصاً در امور مربوط به خانواده محدودیت بیشتری را داراست، زیرا جامعه غیر از مجموع افراد، وجود مستقل طبیعی ندارد و حمایت و بقای جامعه منوط به آن است که احوال شخصیه افراد آن، تابع نظم خاصی قرار گیرد و نتواند دستخوش آزادی اراده‌ی آن‌ها باشد؛ بدین جهت است که نکاح بین عقود دیگر وضعیت حقوقی خاصی پیدا نموده و جنبه‌ی اجتماعی آن بر جنبه‌ی فردی برتری داده شده است.
قانونگذار نیز در مقام وضع قانون، احکام و قواعد مربوط به حقوق خانواده را با ظرافت و دقت زیادی تدوین و تنظیم نموده است؛ به گونه‌ای که قوانین مربوط به آن، جز در موارد استثنائی امری و مربوط به نظم عمومی هستند و به همین جهت، اصول مهم حقوقی استقلال و حاکمیت اراده، در حوزه قلمرو خانواده و به‌خصوص عقد نکاح، از قدرت تأثیر کمتری برخوردارند. محدودیت اراده‌ی افراد در عقد نکاح، نه تنها ناظر بر شرایط انعقاد نکاح است بلکه آثار و نتایج و همچنین طرق انحلال آن را نیز شامل می‌شود: اما به تصریح ماده «1119 قانون مدنی»،این محدودیت به‌طور مطلق نمی‌باشد. چرا که قانونگذار در صدر ماده فوق به طرفین عقد ازدواج، اجازه داده است تا هر شرطی را که خلاف مقتضای ذات عقد نکاح نباشد در ضمن عقد ازدواج و یا عقد لازم دیگری بگنجانند و بدین وسیله احکام مربوط به انعقاد، آثار و انحلال نکاح را تغییر دهند؛ اما این تصریح قانونگذار بدان معنا نمی‌باشد که فقط شرط خلاف مقتضای ذات عقد باطل است و سایر شروط صحیح می‌باشد؛ زیرا قانونگذار، نه اجازه تجاوز به قوانین آمره را می‌دهد و نه فعل عبث از قبیل شرط غیر مقدور، بی‌فایده و فاقد نفع عقلایی را تجویز می‌کند. لذا طرفین ازدواج مختارند هر شرطی را که مایلند، در ضمن عقد ازدواج و یا عقد لازم دیگری بگنجانند به استثنای شروطی که باطل بوده و یا موجب بطلان عقد می‌شوند. در ضمن چنین شروطی تا فسادشان احراز نگردد، صحیح تلقی خواهند شد. در مورد اثر شرط باطل در عقد نکاح باید گفت، که بطلان شرط ضمن عقد نکاح، تأثیری در اصل عقد نکاح نخواهد داشت مگر آن که شرط باطل، از شروطی باشد که خلاف مقتضای عقد نکاح باشد که در این صورت بطلان شرط به عقد نیز سرایت کرده و موجب بطلان عقد نکاح نیز می‌شود.
[[page 1]]