چکیده
حکم شرط ابتدایی از دیرباز محل اختلاف بوده است. عده‌ای از علما این شروط را واجب‌الوفا می‌دانند و عده‌ای دیگر قائل به عدم وجوب وفا به این شرط هستند. این اختلاف بدواً از تعریف واژه شکل گرفته است لکن درماهیت این شروط نیز اختلاف نظر وجود دارد که آیا این شروط وعده محض هستند؟ یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ادله‌ای که در این باب مورد استناد است دلیل عام «المؤمنون عند شروطهم» است که استنباط حکم وجوب وفای به شروط و التزامات و الزامات می‌باشد، شرط ابتدایی نیز در حکم همین دلیل عام لازم‌الوفا خواهند بود. اما اگر واژه شرط فقط شروط ضمن عقد مثلاً بیع را شامل گردد بدیهی است که دیگر شروط ابتدائی از لزوم این دلیل خارج خواهند بود. روشن است که ریشه این اختلافات در تعریف واژه شرط نهفته است و ریشه‌یابی این اختلافات با ارائه تعاریف موجود از واژه شرط تبیین مفهوم شرط ابتدائی، جستجو و بیان اقسام و ماهیت آن در میان آرا موجود میسر است. به طور خلاصه می‌توان گفت شرط ابتدائی صرفاً آن شرطی که پیش از عقد مورد توافق شده باشد نیست، بلکه مراد از ابتدائی بودن وجود استقلال در ماهیت آن است. یعنی حتی اگر شرطی در ضمن عقد ذکر و طرفین نیز بر آن اتفاق‌نظر و توافق داشته باشند اما شرط مذکور ارتباطی به آن عقد نداشته باشد حکم آن همچون حکم شرط ابتدائی خواهد بود. این تعبیر با نظر به افاده معنای «ربط و شد» از شرط است. البته ممکن است گفته شود شرط ابتدائی وعده محض و صرفاً اخبار از چیزی در آینده و یا ابقاع باشد چرا که تعهدی یک طرفی است و در تحقق آن دو طرف دخیل نبوده و شخص منفرداً خود متعهد به امری می‌شود. از نظر زمان نیز شرط ابتدائی ممکن است در ضمن عقد به وجود بیاید و یا پیش از آن جعل شود یا حتی این‌که بعد از عقد واقع شود. البته در حالت اخیر با عنایت به وجود فاصله محسوس بین شرط و عقد شرط ایجاد شده دیگر لاحق به عقد محسوب شده و «شرط الحاقی» تلقی خواهد شد.
[[page 1]]