چکیده
ثبات و بی‌ثباتی دولت از جمله مباحث مهم در علوم سیاسی است. این بحث از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از منظرهای بررسی این مسأله رویکرد‌اندیشه سیاسی است. اندیشمندان سیاسی مختلفی در طول تاریخ درباره آن بحث کرده‌اند. در جهان اسلام نیز اندیشمندان مسلمان به بررسی آن پرداخته‌اند. این تحقیق درصدد است با تمرکز بر آرا و اندیشه‌های سیاسی امام خمینی عوامل ثبات و بی‌ثباتی دولت را بررسی نماید. امام خمینی بهعنوان اندیشمندی تأثیرگذار بر اندیشه سیاسی معاصر اسلامی حائز اهمیت است. هم چنین نظریه‌پردازی و معماری نظام جمهوری اسلامی در ایران بهعنوان یک الگوی حکومت شیعی در دنیای کنونی آرا و دیدگاه‌های ایشان را حائز اهمیت ساخته است. رساله حاضر در چهار فصل به بررسی این موضوع پرداخته است. در این تحقیق از الگوی ساندرز در تحلیل معیارهای ثبات و بی‌ثباتی سیاسی بهره گرفته شده است. دیوید ساندرز معتقد است معیارهایی که به وسیله آن یک نظام سیاسی را در هر مقطع از زمان، می‌توان بی‌ثبات خواند معیاری است که با وقوع یا عدم وقوع تغییرها و چالش‌ها در هر حکومت، رژیم یا جامعه نسبت مستقیم دارد، یعنی آن‌که تا چه حد این تغییرها و چالش‌ها، الگوی معمولی یک سیستم خاص حکومتی، رژیم یا جامعه‌ای را تغییر داده‌اند و تا چه میزان باعث ایجاد چالش در آن‌ها شده‌اند. با چنین تلقی از ثبات سیاسی آرا و دیدگاه‌های اندیشمندان اسلامی چون فارابی، خواجه نصیرالدین طوسی وابن خلدون مورد بررسی قرار گرفته‌اند. آن‌ها هر کدام عوامل مختلفی را در ثبات و بی‌ثباتی سیاسی دولت‌ها مطرح ساخته‌اند. امام خمینی از جمله اندیشمندان مسلمان است که دیدگاه‌های خود را با بهره‌گیری از منابع اسلامی و آرا و تجربیات اندیشمندان گذشته اسلامی مطرح کرده است. دولت اسلامی از نظر امام خمینی دولت قانونی الهی بر مردم است. محتوای قانون اسلامی را جعل الهی مبتنی بر مصالح و مفاسد نوعیه تشکیل می‌دهد. حضرت امام دولت قانونی را دولتی می‌داند که با شرایط مورد نظر دین به وجود آید و اجرا کنند احکام اسلام باشد. حضرت امام خمینی مشروعیت دولت اسلامی را از نوع الهی دانسته و در اندیشه و عمل به آن تصریح کرده‌اند. در آرا و اندیشه سیاسی امام خمینی، عوامل مختلفی برای ثبات و بی‌ثباتی دولت مطرح شده است. عوامل ثبات دولت در اندیشه امام از منظرهای مختلف سیاسی، اخلاقی، حقوقی، اقتصادی و مدیریتی قابل بررسی است. مهمترین عوامل ثبات سیاسی عبارتند از: محوریت استقلال و آزادی، زمینه‌سازی پیشرفت و ترقی، نقش و محوریت مردم، نفی رابطه سلطه‌جویی بین حاکمان و مردم
عوامل ثبات اخلاقی دولت نیز عبارتند از: حاکمیت بر قلوب مردم، تزکیه دولتمردان، عوامل ثبات حقوقی دولت نیز عبارتند از: حاکمیت قوانین الهی، نفی امتیازات طبقاتی و تأکید بر اولویت تقوا، عدالت‌محوری و تعهدپذیری کارگزاران و مردم.
عوامل ثبات اقتصادی دولت نیز در اندیشه امام خمینی در موارد زیر مطرح شده است: رعایت اصول اقتصاد اسلامی، عدم خیانت در اموال عمومی، تأمین امنیت اقتصادی در جامعه، اهمیت دادن به رفع نیازهای مردم و تأمین رفاه عمومی.
در عرصه مدیریتی نیز در اندیشه امام می‌توان عوامل ثبات دولت را در شایسته‌سالاری، وجدان کاری مسئولان و مردم، تبادل افکار و مشورت‌پذیری، مشارکت مردم در مدیریت جامعه، پرهیز از سیاست‌بازی گروهی، نقش فعال احزاب و جناح‌های فکری مختلف دانست. امام خمینی عوامل بی‌ثباتی را نیز از منظرهای مختلف سیاسی، حقوقی، اخلاقی، اقتصادی، و مدیریتی مطرح کرده است. مهمترین عوامل بی‌ثباتی دولت در اندیشه سیاسی امام خمینی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ عبارتند از: فساد قدرت سیاسی، فاصله گرفتن حاکمان از اسلام و قرآن، گرایش مسئولان به رفاه‌طلبی، سخت‌گیری و فشار اقتصادی بر مردم، گسترش حوزه دولتی در اقتصاد، مصرف‌گرایی، بی‌کفایتی هیأت حاکمه، تجمل‌پرستی و اسراف، فساد اداری، عدم مشارکت عمومی در عرصه مدیریت جامعه، از خود بیگانگی و خود باختگی در برابر دیگران، تعصبات قبیله‌ای و قومی و ملی.
[[page 1]]