قیام 19 دی در قم
در سال 1356، با سکوت و سکون ظاهری که مبارزات مردمی دچار آن بود، رژیم مطمئن شده بود که مبارزات را سرکوب کرده است؛ اما با شهادت آیت اللّه سید مصطفی خمینی در اول آبان 1356 ـ که در اوج اعلام همبستگی رژیم با امریکا و انگلیس روی داد ـ بستر جدیدی برای مبارزات انقلابی به وجود آمد و سرمایه های مبارزاتی سالهای بعد از 15 خرداد 1342، به آرامی شروع به بار دادن کرد؛ از یک طرف، جمع دوستان ما که از مدتها قبل در صدد ایجاد مرکزیتی برای مبارزه بود، با صدور بیانیه ای، در 15 آبان 1356، به مناسبت شهادت فرزند ارشد امام، موجودیت «جامعه روحانیت مبارز» را رسماً اعلام کرد. از سوی دیگر، مردم نیز با برگزاری مراسم متعدد در سوگ شهادت فرزند برومند امام، احساس کردند که آن فضای خوف و خفقان دیگر نیست و کم کم در صحنه مبارزات ضد رژیم، حضور مؤثری نشان دادند.
همین امر رژیم را وادار به عکس العمل کرد. به آن گونه که در 17 دی ماه، به دستور دربار و احتمالاً با امر مستقیم شخص شاه، مقاله ای به نام «ایران و استعمار سرخ و سیاه» با لحنی سراسر توهین به روحانیت و حضرت امام در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید.
به دنبال انتشار این مقاله، موجی از خشم و نفرت سراسر شهر قم را فرا گرفت و دو روز بعد قیام خونین 19 دی 1356، در اثر حرکت طلبه ها و مردم قم در اعتراض به چاپ این مقاله و برخورد شدید رژیم با معترضان، به وقوع پیوست و در نتیجه آن دهها کشته و
[[page 47]]مجروح بر جای ماند.
به دنبال این قیام، موج اعتراض به رژیم شاه به سایر حوزه های علمیه در شهرهای مشهد، اصفهان، یزد، و... گسترش یافت و اعلام تنفر و انزجار از اقدامات رژیم شاه، اغلب دانشگاهها و قشرهای مختلف مردم را فراگرفت تا آنجا که این قیام و پیامدهای آن، سرآغاز حرکت ادامه دار مبارزات مردمی تا پیروزی نهایی انقلاب شد.
سخنرانی مفصل امام در اواخر دی ماه 56، به مناسبت فاجعه مردم قم در 19 دی و بعد هم پیام روشنگر ایشان در تاریخ 2 بهمن 1356 [از نجف اشرف] نشان داد که بار دیگر مرحله جدیدی از مبارزه علیه رژیم آغاز شده است. امام در آن سخنرانی با تشریح جنایات بی حدّ و حصر رژیم شاه و با تأکید بر اینکه مملکت اکنون فاقد ارتش و مجلس صالحی است، همگان را به اتحاد دعوت کردند.
همچنین ایشان در پیامشان نهضت اخیر مردم قم را پرتوی از نهضت 15 خرداد دانستند که شعاعش در سراسر کشور نور افکنده است و فرمودند: «شاه می خواهد ثابت کند که نوکری او تحکیم شده... ولی ملت با تظاهرات عمومی و تعطیل سرتاسری دامنه دار و اظهار تنفر، بار دیگر ثابت کرد که او را نمی خواهد و از او و خاندانش بیزار است و این رفراندوم طبیعی سرتاسری در حقیقت خلع او از سلطنت غاصبانه و جابرانه است.»
[[page 48]]