به این ترتیب در بین همه مراجع این موضوع جا افتاد که تنها کسی می تواند مرجعیت و رهبری شیعه بلکه بگوییم جامعه اسلامی را بعهده بگیرد که از نظر علمی و فقه و اصول و فلسفه و عرفان و همچنین تدبیر و شجاعت بارز باشد این صفات را به اصطلاح ما آقا روح الله خمینی دارد، همه آنها هم این مطلب را کاملاً قبول داشتند و پذیرفته بودند.
یک مرجع از بیرون آمده حوزه نجف که هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت دارد بالاتر از مراجع و مدرسین آنجا حرکت می کند، آیا امکان داشت آنها مثلاً یک مقابله ای بکنند، حالا چه از نظر مخالفت و چه موافقت عکس العملی نشان دهند؟
اصلاً اخلاق حوزه نجف این است که اگر یک استادی سرآمد همه اساتید شد صرفاً از نظر علمی به او احترام می گذارند. ولی این را شما باید بپذیرید که امام آنجا به عنوان یک روحانی تقریباً تبعیدی تلقی می شد و خود امام وقتی حاج شیخ نصرالله خلخالی پیشنهاد کرد آقا برای شما خانه بخریم، امام فرمودند: من اینجا مسافر هستم چند روزی اینجا هستم و بر می گردم. ایشان بعنوان یک زائر خودش را معرفی می کرد و بعد هم در حوزه وقتی یک نفر درسش سرآمد درسهای دیگر شد از نظر علمی فقط احترام می گذارند وگرنه احترام دیگری ندارد. اصلاً احترامی
[[page 102]]که در نجف برای هر شخصیت علمی قائل هستند همین احترامی هست که بین طلاب و فضلا و علما هست که جلوی پایش بلند شوند و دستش را ببوسند چیز دیگری نیست.
تدریس امام بیشتر سیاسی تلقی می شد، آیا این بعد سیاسی امام تاثیر روی حوزه نجف گذاشت؟
بله خیلی تاثیر گذاشت ولی آنها فهم و عقل و درک این را نداشتند که این موقعیت را کاملاً بفهمند و همراهی کنند.
[[page 103]]
[[page 104]]