نقد و نکوهش قیل و قال مدرسی و عرفان اصطلاحی (حجاب اکبر) در اشعار و آثار امام خمینی دکتر علی حسین پور
یکی از مضامین و مفاهیم پر تکرار در اشعار عارفانه حضرت امام خمینی(ره)، مسأله نقد و نکوهش اشتغال به قیل و قال ها و جرّ و بحث های ملال آور مدرسی و سرگرم شدن و دل خوش کردن به ظواهر الفاظ و اصطلاحات پر زرق و برق فلسفی و عرفانی و غافل ماندن از حقیقت علم و عرفان و روح و باطن آن است.
از درس و بحث مدرسه ام حاصلی نشد.
کی می توان رسید به دریا زاین سراب
هر چه فراگرفتم و هرچه ورق زدم
چیزی نبود غیر حجابی پس حجاب
این مضمون و درونمایه، چنان در اشعار عرفانی حضرت امام(ره) بازتاب وسیعی یافته است که به مطلبی محوری و مبنایی تبدیل شده و در سبک شناسی شعر او، در « سطح فکری و محتوایی» می توان آن را چونان مؤلفه و مختصه ای اساسی تلقی کرد.
این دورن مایه در بسیاری از نامه های عارفانه امام(ره) به خواص اصحابش و همین طور در بسیاری از کتب عرفانی او، همچون «شرح چهل حدیث»، «پرواز در ملکوت»، «سرالصلوه» و. . . تکرار شده و بر آنها تأکید گردیده است. از این رو، از همین مکاتیب و کتب می توان در تبیین دقیق تر و عمیق تر دیدگاه حضرت امام(ره) نسبت به آفات و حجب علم آموزی و
[[page 304]]اصطلاح اندوزی بهره گرفت و بدین وسیله، مجملات دیوان اشعار او را در این زمینه به تفصیل بررسی کرد.
امام(ره) بارها و بارها در این اشعار و آثار بیان می کند که اگر انگیزه و هدف، الهی نباشد، انبوه کتب تنها بر حجم حجب می افزاید. از این رو، باید در رفع حجب کوشید نه در جمع کتب. او عرفانی که صرفاً جنبه سرگرم شدن به الفاظ و اصطلاحات پر طمطراق عرفانی را داشته باشد، عرفان اصطلاحی می خواند و آن را چون عارفان راستین پیشین، « حجاب اکبر» می داند. ایشان همواره به طالبان و سالکان هشدار می دهد که اگر هدف آنها از تحصیل علم و عرفان، انگیزه های نفسانی، دنیا خواهی و معیشت طلبی، ستیزه جویی با عالمان و سلطه طلبی بر عامیان و نظایر آن باشد، علوم و اصطلاحات عرفانی نه تنها آنها را به حقیقت نزدیک نمی کند که آنها را از «حجب صغار» به «حجب کبار» می کشاند و در این صورت، چه بسا جهل، از چنین علومی برتر و نافع تر باشد:
علمی که جز اصطلاح و الفاظ نبود
جز تیرگی و حجاب، چیزی نفزود
هر چند تو حکمت الهی خوانی اش ش
راهی به سوی کعبه عاشق ننمود
[[page 305]]