باز شناخت حسد در اربعین و احیاء
حجة الاسلام و المسلمین حسن صیانتی
شناخت حسد و موجبات آن، تبعات منفی و مفاسد جسمی و روانی حسادت، تأثیر منفی حسادت بر ایمان و بیان راه های نظری و عملی درمان حسادت از نظر امام خمینی و امام محمد غزالی از جمله مباحث مطروحه در این مقاله است.
نویسنده، پس از اشاره به فلسفه اخلاقی حسد، از قول حضرت امام حسد را «حالتی نفسانی که صاحب آن آرزو کند سلب کمال و نعمت متوهمی را از غیر» تعریف می کند و پس از ذکر اقسام حسد از دیدگاه امام خمینی می گوید غزالی نیز چهار مرتبه برای حسد بر می شمارد، یکی آنکه زوال نعمت غیر خواهد، اگر چه به خودش نقل نشود، و این نوع بدترین حسد است. در بخش دیگری از مقاله پس از ذکر آیات و روایتی در مذمت حسد، به بیان عوامل و اسباب حسادت می پردازد و می گوید امام خمینی علت اصلی حسادت را ذلّ نفس و ضعف شخصیت می داند که بسیار نکته بدیعی است و غزالی ریشه اصلی حسد را عداوت می داند که به قول اسپینوزا که اصل حسد را نفرت می داند نزدیک است، نگارنده بعد از ذکر عوامل پنجگانه حسد از نظر امام به اسباب هفتگانه حسادت از دیدگاه غزالی می پردازد و اضافه می کند که غزالی منشأ تمام حسادتها را دوستی دنیا می داند.
نویسنده، پس از ذکر آثار حسادت از قبیل نابودی ایمان و فشار قبر و....
[[page 191]]راه های معالجه حسد را بررسی می کند و با بیان اینکه برخی از راه ها رویکردی علمی دارند و برخی رویکردی عملی، در مورد رویکرد نظری می گوید: بیان اصلی ناظر به دقت حاسد است در احوال نفسانی خویش تا از این رهگذر به معرفتی نفسانی دست یابد و زشتی حسادت بر او معلوم گردد، و پس از نقل مطالبی از غزالی در مورد راهکار اول به رویکرد عملی می پردازد و می گوید نکته اساسی آن است که اجازه ندهیم تا حسد، در رفتار ما جلوه نماید و رفتارهایمان حسادت آمیز گردد و باید خلاف نفس وسوسه گر عمل نماییم
نویسنده در پایان می نویسد: غزالی بر این نکته تأکید می ورزد که راه حل اساسی برطرف ساختن حسادت، از بین بردن عوامل آن است.
[[page 192]]