مبانی واهداف تربیتی از منظر امام خمینی(ره) و دیگر مکاتب
حجة الاسلام والمسلمین حسنعلی نوریها
با توجه به این که حضرت امام خمینی در زمینۀ تعلیم و تربیت، به طور رسمی بحث و درس نداشته اند و بدین جهت به نظر می رسد که ایشان دارای مکتب و یا دیدگاههای تربیتی ویژه و منحصر به فرد نمی باشند، و لی بالحاظ این که:
اولاً: حضرت امام پرورش یافته مکتب اسلام بود و از سرچشمه جوشان و زلال عرفان اسلامی سیراب شده اند.
و ثانیا:ً در بیانات و نوشته های خود به فلسفۀ تعلیم و تربیت و اهداف آن، عنایت ویژه داشته اند می توان به مقایسه دیدگاههای ایشان با دیگر مکاتب تربیتی، در زمینه های فوق پرداخت و ویژگی های مکتب تربیتی آن حضرت را، که در حقیقت ویژگی های تربیت اسلامی است نشان داد.
به همین دلیل در این مقاله نخست واژگان: تربیت، تربیت تزکیه و تطهیر، تربیت و ربوبیت، رابطۀ تعلیم و تربیت، دیدگاههای تربیتی، اصول تربیتی، هدف های تربیتی، مبانی و روش های تربیتی، معنا و بررسی شده و در ادامه سه مبنای متفاوت تربیتی مورد مداقه قرار گرفته است.
در بخش بعدی مقاله، به مبانی تربیتی امام خمینی(ره) پرداخته شده و از بنیان های هر سیستم تربیتی که عبارت اند از: خدا، جهان و انسان سخن رفته و دیدگاه امام خمینی(ره) در مورد موضوعات فوق تبیین شده است و در مورد ویژگی های انسان از دیدگاه امام خمینی(ره) به برخی موارد اشاره
[[page 168]]شده است که عبارت اند از:
1. انسان دارای دو جنبۀ مادی و معنوی است.
2. جسم و روح در انسان اتحاد و یگانگی دارد.
3. انسان دارای فطرت توحیدی و الهی است.
4. انسان طالب بی نهایت و کمال مطلق می باشد.
5. انسان موجودی، مسئول و انتخابگر است.
6. انسان خلیفۀ الهی است.
در ادامه، به هدف های تربیتی اسلام پرداخته شده و در بخش اهداف مرحله ای، به «حیات طیبه» اشاره شده است و در بخش برترین هدف تربیتی اسلام نیز، دیدگاه های صدر المتألهین، محمد غزالی و مهدی نراقی بررسی و در پایان نیز، به اهداف مرحله ای و هدف نهایی اسلام از دیدگاه امام خمینی(ره) پرداخته شده و بیاناتی از آن بزرگوار در زمینه های معرفت خدا، پرستش حق، عشق به حق و انسان کامل نقل و به طور خلاصه نتیجه گرفته شده است که : هدف نهایی یا برترین هدف تربیتی ازدیدگاه امام خمینی نائل شدن به کمال انسان است که در پرتو شناخت خداوند، اخلاص برای او، پرستش و سرانجام عشق راستین و شورانگیز نسبت به او حاصل می شود.
[[page 169]]