تجربه دینی از دیدگاه امام خمینی
حجة الاسلام والمسلمین دکتر علی شیروانی
در یک معنای گسترده هرگونه احساس، مشاهده ودریافت شخصی که آدمی را به گونه ای با جهان ناپیدا و ماورای طبیعت و نیروهای غیبی حاکم بر انسان و دیگر موجودات عالم ماده مرتبط سازد و توجه آدمی را به آنها معطوف دارد تجربه دینی خوانده می شود. و تجربه دینی در معنای خاص آن عبارت است از گونه ای ظهور یا تجلّی خداوند برشخص تجربه گر.
نویسنده با اشاره به ظهور مفهوم تجربه دینی در اواخرقرن هجدهم پرسشهایی را که در باب تجربه دینی مطرح است را عنوان می کند که برخی از آنها عبارت اند از: ـ آیا منشا و خاستگاه دینی، همان تجربه دینی است؟
ـ حقیقت تجربه دینی چیست و انواع آن کدام است؟
ـ آیا وحی همان تجربه دینی یا دست کم نوعی از آن است؟
ـ تجربه دینی با ایمان چه ربط و نستبی دارد؟
ـ و...
نویسنده در ادامه با بیان انواع تجربه دینی، نظریه حضرت امام مبنی بر اینکه انسان دارای فطرت الهی است و عشق و کمال در وجود همه انسانها نهفته است را مطرح نموده، نظریه یکی از معاصرین را که مدعی است: (پیامبر با گذشت زمان و تکرار،وحی به رسالت و غایت کار خود آشناتر و بصیرتر و در انجام وظیفه خود مصمم تر شده است، درست همان گونه که یک دانشمند درمقام تجربه و آزمون چنین سیر تکاملی را طی
[[page 104]]می کند)مغالطه ای بیش ندانسته است.
نویسنده، ضمن اشاره به تفاوت وحی با دیگر انواع تجربه دینی، ویژگی های وحی از نظر امام خمینی مبنی بر اینکه غیر از خود رسول خدا و کسانی که در خلوت با رسول خدا بودند یا اینکه از او الهام گرفته اند، چگونگی ترول روحی را کسی نمی تواند بفهمد را طرح موده به ارتباط بحث فطرت با تجربه دینی می پردازد و می نویسد: فطرت الهی انسانی منشأ دین است و این فطرت الهی همان چیزی است امروزه تجربه دینی یا آبشخور دینی می باشد.
نگارنده در بخش دیگری از مقاله به طرح این پرسش که آیا از طریق تجربه دینی و با تمسک به آن می توان دلیل و برهانی برای اثبات وجود خدا ارائه داد یا نه؟ و اینکه پاسخ فیلسوفان دین غربی به این پرسش غالبا منفی است، می گوید: اگر چه برخی از اندیشمندان اسلامی معتقدند که فطرت راهی، برای شناخت خداست، اما نمی توان با آن برهان برای اثبات وجود خدا اقامه کرد، لکن امام خمینی از جمله کسانی است که معتقدند فطرت الهی انسان برهانی بر وجود خدای سبجان است، و با توضیح نظریه حضرت امام اشکالات مطرح شده بر این برهان را پاسخ می دهد.
نویسنده، در قسمت پایانی مقاله با بیان این نکته که امروزه در داخل کشور جمعی از نویسندگان قرامتی از دین را عرضه می داردند که در آن بر تجربه دینی در برابر شریعت مداری و تعبد و پابنده به احکام دینی تأکید می رود، تفاسیر گوناگونی را که ممکن است برای عبارت «تجربه دینی گوهر دینی است» ارائه شود را مورد ارزیابی قرار می دهد.
[[page 105]]