فصل در اینکه شدت بلیّات روحیه تابع شدت ادراک است
در ذیل حدیث شریف که می فرماید: و من سخف دینه و ضعف عقله قلّ بلاؤه چنین ظاهر شود که بلیّات اعم از جسمانیه و روحانیه است، زیرا که اشخاص ضعیف العقل و کم ادراک به مقدار ضعف عقل و ادراک خود از بلیّات روحانیه و ناملایمات عقلیه مأمون اند. به خلاف کسانی که عقلشان کامل و ادراکشان شدید است، که به مقدار کمال عقل و شدت ادراک خود بلیّات روحانی آنها زیاد شود. و هر چه ادراکات کامل تر و روحانیت قوی تر باشد، بلیّات بیشتر و ادراک ناملایمات افزون گردد. و تواند بود که فرموده حضرت رسالت پناه، صلّی الله علیه و آله و سلّم، که فرمود: ما أوذی نبیّ مثل ما أوذیت. یعنی «اذیت نشد پیغمبری مثل اذیتی که من شدم.» نیز به این معنی برگردد. زیرا که هر کس عظمت و جلالت ربوبیت را بیشتر ادراک کند و مقام مقدّس حق جل و علا را زیادتر بشناسد، از عصیان بندگان و هتک حرمت آنها بیشتر متأثر و متألم گردد، و نیز هر کس رحمتش و عنایت و لطفش به بندگان خدا بیشتر باشد، از اعوجاج و شقاوت آنها بیشتر اذیت می شود، و البته خاتم النبیین، صلّی الله علیه و آله، در این مقامات و سایر مدارج کمالیه از انبیا و اولیا
[[page 246]]و سایر بنی الانسان کامل تر بوده، پس اذیتش بیشتر و تأثرش بالاتر بوده. و نیز توجیه دیگر دارد که مناسب این مقام ذکر آن نیست. و الله العالم و له الحمد.
[[page 247]]