ختام

‏‏ختام ‏

‏‏بدان که در این حدیث شریف که می فرماید «در صدقه جهد کن تا گمان کنی که اسراف کردی، با آنکه اسراف نکردی.» ظاهر شود که مطلوب در صدقه کثرت آن است و به هر اندازه رسد اسراف نیست. و در حدیث است که «حضرت امام حسن مجتبی، سلام الله علیه، سه مرتبه قسمت کرد اموال خود را با فقرا به طور تصنیف، حتی اگر دارای دو جفت نعلین بود یا دو ثوب بود، تنصیف فرمود.» ‏‎[1]‎‏ و در حدیث دیگر است که حضرت رضا، علیه السلام، به حضرت جواد، سلام الله علیه مرقوم فرمود: «شنیدم غلامان تو وقتی سوار می شوی، تو را خارج می کنند از در کوچک، آنها بخل می کنند و می خواهند تو به کسی چیزی ندهی. به حق من بر تو که بیرون رفتن و داخل شدنت نباشد مگر از در بزرگ. و وقتی سوار شدی همراه خود طلا و نقره بردار و هیچ کس از تو سؤالی نکند مگر آنکه به او عطا نمایی. و از عموهای تو هر کس از تو سؤالی کرد، کمتر از پنجاه دینار به او مده، و اگر بیشتر خواستی بدهی، اختیار با تو است. و من اراده کردم به این امر اینکه خداوند مقام تو را رفیع فرماید، پس انفاق کن و ترس مکن که خداوند بر تو سختگیری فرماید.» ‏‎[2]‎‏ و این احادیث منافات ندارد با احادیثی که دلالت کند بر آنکه کثرت صدقه به قدری که معیشت بر عیال سخت شود از جمله اسراف است، و خداوند دعای کسی ‏

‏
‏‎[[page 493]]‎‏را که انفاق کند و از برای معیشت خود و عیالش چیزی نگذارد قبول نفرماید، ‏‎[3]‎‏ و در حدیث است که افضل صدقه صدقه ای است که از زیادت کفاف باشد ‏‎[4]‎‏. وجه عدم منافات آن است که کثرت و جهد در صدقه لازم نیست به قدری باشد که موجب سختی بر عیال شود. چه بسا اشخاصی که نصف مال یا بیشتر آن را صدقه دهند و کفاف خود و عیال آنها محفوظ ماند به طوری که در ضیق معاش و سختی نیفتند.‏

‏‎ ‎

‏‎[[page 494]]‎