تجهیز حوزه های علمیه
حوزه های مقدسۀ علمیه و دانشگاههای قدیم و جدید و طبقۀ جوان ملتهای بزرگ اسلام باید خودشان را مجهز کنند برای عصرهای تاریکی که پیش بینی می شود، و اسلام محتاج به دفاع بیشتری است. این دنیا با همۀ فریبندگی بر ما و شما خواهد گذشت؛ چه بهتر که این عمرهای کوتاه و وقتهای کم، صرف در خدمت به اسلام و مسلمین، و استخلاص ممالک اسلامی از تحت فشار ظلم استعمار و استبداد گردد.شما آقایان محترم با مجاهدات و تجنّب از هواهای باطل، حب دنیا را از دل بیرون نمایید تا شایستۀ خدمت به احکام نورانی آسمانی گردید. اینجانب در هر جا باشم دعاگوی ملل اسلامی و لاسیّما ملت بی پناه ایران هستم. و امید واثق دارم که خداوند تعالی با عنایت خاصی که به حوزه های دینیه دارد، قطع ید اشرار را بفرماید و ممالک اسلامی را از شرور محفوظ فرماید.(244)
23 / 9 / 44
[[page 125]]
حفظ حوزه های دینی
بعد از آنکه مصلحت و نظرخواهی خود را به صورت تلگراف به مقامات عراقی رسانیدم نه تنها ... و جوابی که ندادند و عکس العمل هم به آن شدت نشان دادند، در این صورت من فکرم منتهی شد به اینکه ما دیگر وجودمان در اینجا لزومی ندارد ... فردا تذکره ها را می فرستیم و تقاضای خروج می کنیم و من در هر جا که باشم علاقه به آقایان، برادران همان جوری است که اینجا باشم. اشخاصی که در اینجا باقی هستند ـ آقایان افغانی ها ... هندی ها، عراقی ها ـ هر جا هستند ما همان طور که در اینجا بودیم با آنها رابطه داشتیم، آنجا داریم ... آقایان ایرانی ها هم که ان شاءالله امیدواریم به سلامت به مقصد خودشان برسند و در حوزه های دینی مستقر بشوند ...اگر در قم نتوانستند، در مشهد؛ و حوزه ها را حفظ بکنند و من امیدوارم همان طوری که حضرت رسول ـ صلوات الله علیه و آله و سلم یک روزی از مکه خارج شدند ... احتمال نمی داد که اینها برگردند ... خدای تبارک و تعالی قادر است که شما آقایان را که الآن با زور از اینجا خارج می شوید و کمال علاقه ای که به جوار [حضرت امیر] دارید و به حوزه دارید... و من امیدوارم که ان شاءالله ... خداوند تبارک و تعالی اینجا را حفظ می کند.(245)
2 / 10 / 50
* * *
اهمیت حوزه نجف
اکنون اگر چه عدۀ کثیری از ایرانیان، بر اثر اختلافی که بین دولتهاست، وجه المصالحه شدند و با این وضع فجیع از این مملکت بیرونشان می ریزند لکن ممکن است مصالح بزرگ در کار باشد که ما نمی دانیم؛ و خداوند تعالی همان طور که حضرت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و
[[page 126]]
سلم را فاتح و غالب به مکه برگردانید شما را به این حوزه ها باز گرداند و روزی برسد که نجف بیش از حالا قوی باشد. ما اطمینان داریم که دیر یا زود حوزۀ علمیه به حال اول خود باز می گردد و شما ان شاءالله اگر به وظایف دینی و علمی خود عمل کردید باز به نجف برمی گردید.(246)
10 / 10 / 50
* * *
پایدار ماندن حوزه های علمیه
در هر صورت مسالۀ زوال حوزه در کار نیست؛ حوزه سرجایش باقی خواهد بود. و صرف نظر از جنبه های معنوی و الهی، اصولاً از نظر موازین طبیعی هم زوال حوزه های علمیه ممکن نیست؛ زیرا حوزه ها مورد توجه تمام مسلمین بخصوص شیعه می باشد و پشتوانۀ آن، ملتها هستند، و آنچه ملتها پشتیبان آن باشند دولتها نمی توانند با آن مبارزه کنند. دولتها زودگذرند و عمرشان کوتاه است. پشتوانۀ نجف، ملتهای بزرگند و از این جهت محفوظ خواهد بود. اکنون در حوزه های ما محصلین افغانی، پاکستانی، هندوستانی، عراقی، و دیگر ممالک عربی مشغول تحصیلند و این دولت که اصلاً نمی توان نام آن را دولت گذارد قدرت ندارد که در برابر ملتها ایستادگی کند و اگر با من و شما معارضه نماید، با ملتها نمی تواند معارضه کند.(247)
10 / 10 / 50
* * *
بیداری حوزه علمیۀ قم
خدا می داند که من برای حوزه ها متاسفم. من برای حوزۀ نجف متاسفم. آقا، حیثیتش را دارد از دست می دهد حوزۀ نجف؛ حیثیتش را پیش مسلمین دارد از دست می دهد. من متاسفم برای این. اشخاص [مهم] نیستند، من برای حوزه متاسف هستم. یک حوزۀ هزار ساله و هزار و چند
[[page 127]]
صد ساله دارد حیثیتش را از دست می دهد. شما ملاحظه کنید، در تمام این صحبتهایی که در ایران هست، از اول تا آخر بروید مطالعه کنید، تمام اعلامیه هایشان را مطالعه کنید، اعلامیۀ چه جناح متدین، چه جناح روشنفکر، چه جناح اهل علم، بروید مطالعه کنید، اسمی از نجف دیگر نیست؛ نجف مَنسی است. به داد این نجف برسید شما آقایان.
حوزۀ قم حوزۀ زنده است. کشته می دهد، می کشد، کشته می دهد ـ عرض می کنم که اگر بتواند می کشد. الآن هم در تحت فشار هست و مع ذلک زنده [است]، مع ذلک ایستاده است. طلبۀ قم ایستاده است، قمی ایستاده است، ملت قم ایستاده است. کتک می خورد و ایستاده است. طلبۀ قم کشته می دهد و ایستاده است و لهذا زنده است. اصلاً در اذهان مردم، هر چی هست قم است؛ و من برای نجف متاسفم. من قمی هستم اما برای نجف متاسفم. ما علاقه داریم به همۀ اینها. ما علاقه داریم به یک همچو حوزۀ هزار و چند صد ساله. نگذارید این حوزه از بین برود. نگذارید این حوزه مَنسی بشود.(248)
23 / 2 / 57
* * *
حوزه علمیه،
دژ محکم کشور
پیشامدهای اخیر یکی پس از دیگری موجب تاسف است. انتظار آن نبود که با جنابعالی، شخصیت علمی و اسلامی، چنین رفتار شود. چنانچه انتظار نبود و نیست که مامورین دولت عراق در سرحدات رفتاری کنند که مخالف حُسن همجواری است. ملت ایران که با نهضت اسلامی خود امید دارد دست اجانب را از جمیع ممالک اسلامی کوتاه کند و استقلال
[[page 128]]
را به آنها برگرداند. همچنین انتظار دارد که همان نحو که ملتها با نهضت عظیم اسلامی ایران موافق و پشتیبان آن هستند، دولتها نیز پشتیبان آن باشند. حوزۀ علمیۀ نجف اشرف، که در خدمت اسلام و مسلمین است، در طول تاریخ حافظ استقلال عراق بلکه سایر کشورهای اسلامی بوده است، انتظار ندارد که مورد اهانت واقع شود و یکی از شاخصترین بزرگان آن، مورد تهاجم واقع شود.
من به دولت عراق نصحیت می کنم که این دژ محکم را که حافظ کیان [و ]مصالح کشور است حفظ کند. این نصیحتی بود که من در دوران گذشته به شاه مخلوع و دولت ایران کردم. از خداوند تعالی عظمت اسلام و استقلال کشورهای اسلامی را خواهانم.(249)
24 / 3 / 58
* * *
[[page 129]]