اقوال قائلین به تجرد روح
و اما طوایف دیگری که قائل به روح هستند و روح را مجرد می دانند، اقوال مختلفی دارند:
بعضی از آنها منکر معاد جسمانی هستند و قائلند به اینکه حشر، روحانی می باشد و این قول از مشائین است.
جماعت دیگری که قائل به روح هستند و به معاد جسمانی قائلند، آنها هم اختلاف دارند؛ مثل متکلمین و بعضی محدثین ما که گفته اند: عین همین بدن و جسم که اجزاء آن بعد از موت در عالم پراکنده شده، جمع آوری می شود و عین همان بدن است که روح را به آن القا می کنند و این حشر انسان است که معاد جسمانی و روحانی دارد.
بعضی از اینها گفته اند: همین اجزاء و ماده را جمع می کنند، و بعضی گفته اند: نوعش را جمع آوری کرده اگرچه بعضی از آن نباشد. و بعضی گفته اند: اجزاء اصلیه را دوباره جمع می کنند، و بعضی از جماعت گفته اند: لازم نیست عین همان بدن اول
[[page 522]]باشد تا اشکال اعادۀ معدوم و غیر آن لازم بیاید؛ همین قدر که مثل بدن سابق و از اجزاء بدن سابق و یا غیر آن باشد، کافی است.
این طایفه به بعضی از آیات مثل: «أوَ لَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَ الْأرْضَ بِقَادِرٍ عَلَی أنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ» استدلال کرده اند و از اخبار هم به روایاتی مثل «ضِرس الکافر یوم القیامة مثل احد» و «أهل الجنّة جُرد مُرد» استدلال کرده اند.
[[page 523]]