اصل هشتم: تجرد خیال
اصل هشتم: مرتبۀ خیال مجرد می باشد؛ چنانکه قبلاً در چند جا به آن اشاره شد و مفصلاً در باب اتحاد عاقل و معقول و در اوایل مبحث نفس، براهین سدیده ای بر تجرد صور خیالیۀ برزخیه قائم شده و اینکه صور خیالیه مجرد از ماده و لواحق ماده می باشند، گرچه تجرد عقلانی را که تجرد از ماده و لواحق ماده از قبیل زمان و مکان و مقدار و غیره باشد ندارد، بلکه مقدار دارد ولیکن ماده ندارد، و این مسأله زیاد مورد بحث شده و مطمح انظار فلاسفه واقع گردیده است.
شیخ الرئیس در این باب اگرچه بر تجرد صور خیالیه برهان اقامه نموده است و برهانش تام بوده است، ولی با این حال اذعان نداشته و در نتیجه مردّد شده و به نحوۀ تردید و شک گذشته است. و تفصیل برهان اقامه شده از شیخ و براهین دیگر موکول به محل خودش می باشد.
[[page 579]]