هر مغزی نمی توانست تحمل کند
گاهی در مسائل عرفانی به قدری مطالب ارزنده و مهم و خیلی دقیق می فرمودند: که هر مغزی نمی توانست تحمل کند. بحث طلب و اراده در اصول، بحثی است خیلی مشکل و مهم که اکثر علما نتوانسته اند آن را درست مطرح کنند. بعضی مطالبی نوشته اند و وقتی قلمشان به اینجا رسیده است، مطلب را ناقص گذاشته اند. یادم است که من در درس ایشان شرکت نمی کردم و در درس دیگری شرکت می کردم که شنیدم آقا به مبحث طلب و اراده رسیده اند. درس را تعطیل کردم و خیلی از آقایان هم مثل من درسها را تعطیل کردند و در درس ایشان حاضر شدیم. این مبحث با فلسفه و کلام سر و کار دارد. ایشان حدود چهار روز دربارۀ طلب و اراده بحث فرمودند: و قضا و قدر را در همانجا یادآور شدند. من متأسفم که آن درس ایشان را
[[page 138]]ننوشتم. الآن هم هرچه مطالعه می کنم، نمی توانم به آنچه ایشان در آن موقع فرمودند، چیزی بیفزایم. در همان موقع ایشان از محی الدین عربی هم مطالبی نقل می فرمودند: که درنظر طلبه ها خیلی مهم تلقی می شد و می گفتند: «عجب! ما محی الدین عربی را اینطور نمی شناختیم». ایشان در آن درس از مرحوم شاه آبادی ـ استادشان هم مطالبی نقل می فرمودند. الآن نیز مبحث طلب و اراده خیلی روشن و بدون اشکال در ذهنم است و ایشان مطلب را خیلی عالی بیان فرمودند.
* * *
[[page 139]]