مقایسۀ تعداد شاگردان
پس از آنکه آیت اللّه بروجردی در سال 24ـ25 به قم تشریف آوردند، من امام را می دیدم که در حوزۀ درسی آقای بروجردی شرکت می کردند. پس از فوت آقای خوانساری، آقای صدر، آقای فیض قمی و آقای حجت، حضرت امام هم حوزۀ درس خارج تشکیل دادند. حوزۀ درس ایشان پرجمعیت ترین حوزه بعد از درس آقای بروجردی بود. یعنی اگر در حدود ششصد یا هفتصد نفر در درس آقای بروجردی شرکت می کردند، تقریباً در حدود چهارصدنفر هم در درس ایشان شرکت می کردند. در حقیقت باید گفت که حوزه و ادارۀ حوزه از نظر درس و غنی کردن شاگرد، به عهدۀ ایشان بود. یعنی طلبه ای که می خواست درس بخواند و سلسله مطالبی را یاد بگیرد که در آینده از نظر معلومات غنی شود، می دانست که بیشتر درسها وابسته به امام است.
* * *
[[page 177]]