وسایل ارتباطی جمعی و دیدگاه امام خمینی(س)
حسن پویا
مقدمه
هر روز که از عمر بشر میگذرد، بشریت با انبوهی از مسائل جدید رو به رو میگردد، که در برخی موارد هرگز تصور آن را هم نمیکرد. اختراعات و اکتشافات گوناگون در زمینههای مختلف، پیشرفت سرسامآور تمدن صنعتی، پیمودن همه راههای ممکن در علوم مختلف، سرک کشیدن به تمام جزئیات زندگی بشر، فراهم آوردن آسایش زندگی در تمام زمینهها، تلاش در جهات مختلف صنعتی و روزآمد کردن آنها، سبقت گرفتن کشورها در رسیدن به قلههای بزرگ و جدید، اعلان اختراعات و اکتشافات روزآمد، همه و همه نشان از تلاش برقآسای بشریت دارد، برای رسیدن به آنچه نمیداند به کجا میانجامد تا شاید بتواند در همه زمینههایی که احساس میکند انسانها بدان نیازمندند، گامهای مثبت و
[[page 29]]بلندی بردارد.
یکی از زمینههایی که انسان توانسته است در جهت رسیدن به آن تلاش نماید، ارتباطات است. از بررسیهای تئوریک گرفته تا ابداع ابزارهای مدرن در جهت رسیدن به آن هدف و از تهیه ابزارهای بسیار ساده مثل رادیو، تلویزیون و مطبوعات که البته امروز وسایل ساده مینمایند گرفته تا ابزارهای بسیار مدرن و پیچیده که در ارتباطات بین کشورها و ملل و یا در جهت ارتباطهای مخفی از آنها استفاده میشود، که بررسی همه این ابزارها و اختراعات نیازمند زمان طولانی میباشد و در این مختصر نمیگنجد.
معنا و مفهوم ارتباط
ارتباط در کتابهای لغت به سه معنا آمده است:
1ـ رفت و آمد و معاشرت؛
2ـ برقرار کردن تماس یا گفتوگو با کسی از طریق وسیلهای مخصوص؛
3ـ بستگی و پیوند.
ارتباطات به «مجموعه لوازم و وسایلی مانند رادیو، تلویزیون و روزنامه که به وسیله آنها ارتباط برقرار میشود»، گفته میشود.
دانش ارتباطات عبارت است از: «دانشی که به مطالعۀ ویژگیها یا چگونگی برقراری رابطه با لوازم و وسایل مخصوص میپردازد.»
رسانههای گروهی و مطبوعات نیز به عنوان وسائل ارتباطی در جهان معاصر مورد توجه خاص قرار گرفته و حضرت امام خمینی(س) نیز به
[[page 30]]آن توجه ویژه نمودهاند تا آنجا که شاید بتوان ادعا کرد در همه زمینههایی که نیازمند نکته و یا تذکری بوده است، سخن گفتهاند، از جمله مسئولیت و رسالت رسانهها، آزادی مطبوعات، سالمسازی مطبوعات و رسانهها، صدا و سیما و اهداف و مسئولیتهای آن، سالمسازی صدا و سیما، نظارت بر صدا و سیما، خبرگزاریها و نقش آنها در جهان معاصر، اهداف و مسئولیتهای خبرگزاریها، نقش رسانهها در زمان طاغوت، انحراف مطبوعات در رژیم گذشته، نقش رسانهها در عرصههای مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و...، و مسائل بسیاری که در این نوشتار تنها به گوشهای از آنها پرداخته خواهد شد.
اما بیشترین توجه حضرت امام خمینی(س) به لحاظ خصوصیاتی که در زمان و موقعیت ایشان بود و جایگاه و نقشآفرینیهایی که رسانههای داخلی و خارجی داشتند، در زمینه رسانهها بوده است. بنابراین در این نوشتار نیز به رسانهها به عنوان وسائل ارتباطی و جایگاه آنها در منظر امام خمینی(س) پرداخته شده است.
رسانههای گروهی
مجموعه وسایلی که در ارتباطات جمعی مورد استفاده قرار میگیرد مانند: رادیو، تلویزیون، مطبوعات و جزء اینها به معنای رسانههای گروهی است.
رسانههای گروهی به نامهای دیگری مثل رسانههای همگانی، وسائل ارتباط جمعی نیز نامیده شدهاند، که اکنون بیشترین کاربرد را عنوان «رسانه گروهی» دارا میباشد.
[[page 31]]وسائل ارتباط جمعی به تناسب زمان و مکان، در ادوار مختلف، بسیار متنوع و گوناگون بوده است. گاهی استفاده از وسائل بسیار ابتدائی و اندک، تنها وسیله ارتباطی افراد بوده است. و از جهانِ بیرون از یک قریه و یا حتی شهرنشینان از بیرون از شهر خود بیخبر بودند و در ادوار بعد تنها وسیله ارتباط در قالب کتابها و رسانهها و نوشتههایی بوده که نویسندگان و پژوهشگران عرضه میکردند.
طبیعی است که وسائل ارتباطی تا این حد، فقط برای خواص جامعه مطلوب و مورد نظر بوده است و اقشاری محدود توان استفاده از آنها را داشتهاند وگرنه افراد فراوانی بودهاند که هرگز توان استفاده از آنها را نداشتهاند. لکن پیشرفت جوامع بشری و سرعت بیش از حد و حیرتانگیز دانش بشر، رفتهرفته، عرصههای جدیدی را در مقابل بشریت گشود و جوامع، خود را در کنار دهها نوع وسائل ارتباط جمعی دیدند که در گذشته به تصور و وهم آنان نمیگنجید. این رشد عظیم و سرعت فوقالعاده دانش ارتباطات، جای خود را باز کرد و عرصه را بر وسائل ارتباطی گذشته تنگ نموده تا آنجا که برای همگان و یا بسیاری از مردم قابل دسترسی گردید و از انحصار افراد خاص و طبقه مخصوص خارج شد.
رسانهها و وسائل ارتباطی امروز به دستههای مختلف قابل تقسیم است:
رسانههای صوتی مانند: رادیو، تلفن و... .
رسانههای تصویری مانند: تلویزیون، ویدئو، ماهواره و کامپیوتر.
رسانههای نوشتاری و مکتوب نیز مانند: کتاب، روزنامه و نشریات.
تأثیر رسانههای یاد شده و نیز اقبال عمومی از آنها برگرفته از
[[page 32]]کاربردهای هر یک از آنهاست. طبیعی است که پیشرفت مردم به پیشرفت تکنولوژی و استفاده از آنهاست و هر چه جوامع، عقبماندهتر باشند، استفاده آنها از رسانههای جدید کمتر است و هر چه میزان پیشرفت آنها افزایش یابد، بهرهمندی آنها نیز فراوانتر خواهد بود.
امروز رسانهها جزءلاینفک زندگی شده است و هیچکس خود را بینیاز از آنها نمیبیند، از افراد سالخوردهای که در کنار خانه یا خانه سالمندان نشستهاند تا مردمی که در زندگی روزمره تلاش میکنند و بهویژه آنان که بدون رسانه نمیتوانند زندگی کنند و اگر ساعتی از یکی از رسانهها دور و بیخبر باشند، بیمار مینمایانند و به دنبال گمشدهای هستند و از زنان خانهداری که در خانه مشغول به کار هستند و در طول روز شاید قدمی به بیرون از خانه نمیگذارند، گرفته تا آنان که در سطح جامعه حضور فعال دارند، همه خود را نیازمند رسانهها میدانند.
وسعت ابعاد رسانهها به قدری فراوان و متنوع گشته که در همه زمینههای زندگی و برای همه افراد در سنین مختلف حرف و سخن و تصویر دارند. و افراد اندیشمند فراوانی به صورت تخصصی در زمینههای مختلف ارتباطات فعالیت میکنند تا بتوانند بهترین، آسانترین، زیباترین، و جذابترین ارتباط را با افراد دیگر برقرار کنند.
با نگاهی به علم ارتباطات و علوم مختلف دیگری که به نحوی با آن مرتبط میباشد، گستره فعالیت و تأثیرگذاری ارتباطات به خوبی روشن میشود. از شکل ظاهری افراد در ارتباط برقرار کردن گرفته تا نحوه سخن گفتن، لبخند زدن، تأثیرگذار بودن و دهها نکته روانشناسانه و جامعهشناختی که در ارتباط مؤثر، مورد توجه قرار میگیرد.
صحنههای استودیوهای تلویزیونی و آرایش بخصوص و ویژه آنها،
[[page 33]]گویندگان و تصویرگران و نحوه دکوراسیون و رنگآمیزی، همه مواردی است که در برقراری ارتباط با دیگران بسیار کارساز است.
در عصر حاضر کسانی که مشتاق ارتباط بیشتر هستند، هزینه و وقت بیشتری برای این کار هزینه میکنند و از افراد متخصص و اهل فن بهره میگیرند تا بتوانند ارتباط بهتری برقرار نمایند. نگاهی به آمار منتشر شدۀ هزینههای سرسامآور رسانهها، نشاندهنده اوج فرازمند این مسئله است و نشانگر تلاش مستمر و بیوقفه رسانهای است. و از طرف دیگر نشان از اهمیّت والا و ارزشمند ارتباطات دارد، که قدرتهای بزرگی را به خود مشغول داشته و توانستهاند تأثیرات شگرفی را در عالم بگذارند.
وابسته بودن رسانهها به قدرتها و به منابع مالی مهم و گاه سازمانهای عظیم و خاص نیز، نشانگر جایگاه عظیم رسانههای ارتباطی است و نشان از تأثیرگذاری آنها از جهات مختلف دارد این رسانهها در هدایت مردم به سوی اهداف خاص و بهرهمندی از اهداف مورد نظر، بسیار مؤثر بودهاند و در برخی موارد جهت هماهنگسازی افکار عمومی توانستهاند گامهای بلندی را بردارند و جوامع و مردم را به سوی خواستههای خود سوق دهند. نباید فراموش کرد که برخی زمان حاضر را، عصر جنگ رسانهها نامیدهاند زیرا نیروی نظامی دیگر کاربردی ندارد و قدرتها به سوی برخورد رسانهای پیش رفتهاند و در مواردی توانستهاند از طریق رسانهها، افکار عمومی را به دست بگیرند و مسائل مورد نظر خودشان را در ذهن و فکر مردم جا بیندازند، که بررسی این موضوع و شواهد آن، فرصت مناسب دیگری میطلبد.
[[page 34]]زمینههای مختلف رسانهها
1ـ زمینه فرهنگی
مجموعه مسائلی که فرهنگ یک جامعه را تشکیل میدهد اعم از آداب و رسوم، ارزشها و ضدارزشها، نظام علمی، دینی، تربیتی، هنری و آنچه به نحوی مربوط به فرهنگ مردم میگردد همیشه مورد توجه رسانهها بوده است و رسانههای مختلف توانستهاند در همۀ زمینههای فرهنگی صاحب نفوذ باشند و در توسعه وضیق آنها و نیز در بالا بردن سطح فرهنگ و معلومات مردم مؤثر باشند.
بخش عمدهای از فرهنگ عامۀ مردم، معلول اوقاتی است که برای شنیدن و دیدن رسانههای عمومی صرف میکنند نباید فراموش کرد که در تربیت و فرهنگسازی مردم بهویژه جوانان و نوجوانان رسانهها تأثیرات بسزائی دارند، چنانکه امام خمینی(س) میفرمایند:
نقش مطبوعات در کشورها منعکس کردن آرمانهای ملت است. مطبوعات باید مثل معلمینی باشند که مملکت را و جوانان را تربیت میکنند و آرمان ملت را منعکس میکنند.
2ـ زمینه سیاسی
با توجه به توانمندی فوقالعاده و گسترۀ وسیع رسانهها، امروزه رسانهها به ابزاری تبدیل شدهاند که توانسته است با جریانسازی و فضاسازی مناسب، گرایشهای سیاسی را سامان دهند و در مقاطعی رهبری نمایند و آنها را به نفع قدرتی خاص و یا افرادی خاص منحرف نمایند.
کارکردهای سیاسی رسانهها در جوامع مختلف به صورتهای
[[page 35]]گوناگون میباشد. در جوامع سنتی و استبدادی به صورتی عمل میکنند که هرگز با جوامع پیشرفته و آزاد سازگاری ندارد، و این روش را نمیتوانند در جوامع آزاد اعمال کنند، زیرا این جوامع از فرایند بالائی از جهت فرهنگی و اجتماعی برخوردارند که با آنان نمیتوان همچون جوامع سنتی برخورد کرد. بنابراین نوع تعامل رسانهها در جوامع مختلف و تأثیر سیاسی ـ اجتماعی آنها به بافت اجتماعی مردم آن دیار برمیگردد.
در زمینه تأثیر رسانهها در مسائل سیاسی و جوسازیهای اجتماعی، امام خمینی(س) میفرمایند:
امروز دست جنایتکار آمریکا و دیگر قدرتهای چپاولگر از آستین بعضی عمّال سرسپرده و از خدا بیخبرشان بیرون آمده و از داخل و خارج با اسلحه و قلمهای بدتر و جنایتبارتر از سلاحهای گرم به این ملت مظلوم حملهور شده و در صدد شکست انقلاب اسلامی و شکست اسلام عزیز برآمدهاند و از هیچ تهمت و افترا به ملتی که جز به احکام اسلام و قرآن کریم فکر نمیکنند، خودداری نمیکنند و با بهانههای بسیار موهوم به سرکوبی این انقلاب اسلامی بپاخاستهاند. آنان که از اسلحه گرم برخوردارند همچون صدام، با اسلحه و آنان که سلاح گرم ندارند، با قلمهای زهرآگین ـ که از سلاح گرم جنایتبارتر است ـ ملت مظلوم ما را زیر ضربات خود قرار دادهاند.
3ـ زمینه اطلاعرسانی
بسیاری از مردم، نگاه خبری و اطلاعرسانی نسبت به همۀ رسانهها بهویژه رسانههای صوتی ـ تصویری دارند و اطلاعات روزمره زندگی
[[page 36]]خود را از آنها دریافت میکنند. رسانهها نیز در این زمینه حضور جدّی و فعالی دارند تا آنجا که برخی از شبکههای جهانی تنها به کسب و پخش اخبار اختصاص یافتهاند.
نقش این رسانهها در جهت اطلاعرسانی و سرعت دریافت و پخش آنها قابل انکار نیست، تا آنجا که تنها پس از دقایقی از وقوع حوادث کوچک و بزرگی در جهان، به سرعت سرتاسر جهان از آن باخبر میشوند.
از اینرو است که ارائه اخبار در قالبهای مختلف و سرعت انتقال آنها و از همه مهمتر صداقت در بیان آنها در مخاطبان بسیار مؤثر است و غالب مردم به سوی رسانههایی جذب میشوند که گمان میکنند به صداقت و سرعت نزدیکترند.
حضرت امام خمینی(س) در این باره به نکات بسیار خوبی اشاره دارند، از جمله میفرمایند:
آنچه در خبرگزاریها مهم است کیفیت آن است، زیرا هر کدام که به راستی و راستگویی نزدیکتر باشند، شوق انسان را به گوش دادن بیشتر میکنند.
در جمهوری اسلامی باید صادقانه تمامی اخبار... برای مردم بازگو شود.
امروز کارهای ایران مورد توجه دنیا و خبرگزاریها و مطبوعات و رادیوها و تلویزیونهاست و همه آنها مراقب هستند که چیزی پیدا نموده و با اضافات و دروغپردازیها به جمهوری اسلامی صدمه وارد سازند و با مصاحبههای صددرصد دروغ با افراد مغرض یا اظهار نظرهای بیمورد دربارۀ افراد میخواهند اذهان مردم را منحرف سازند و یکی از چیزهایی که زیاد روی آن تبلیغ
[[page 37]]میکنند مسأله انقلاب و اسلام است.
و در جای دیگری با توجه به حساسیت اطلاعرسانی و بیان اخبار صحیح میفرمایند:
خبرگزاریها باید امین باشند در خبرگزاری، و اگر توطئهگری در خبرگزاریتان هست باید تصفیه بشود.
4ـ زمینه سرگرمی و تفریح
یکی از اهداف رسانهها، امروزه سرگرم کردن مردم و پر کردن اوقات و فرصتهای آنان است. تهیۀ برنامههای شاد و متنوع، جدولها، معماها، لطیفهها، مسابقات متنوع و مختلف، فیلمها، سرودها و اشعار، نمایشنامهها، همه و همه در مرحلۀ اول نقش سرگرمی و تفریح و تفرّج دارند و در مراحل بعدی ممکن است بتوان نقشهای دیگری برای آنها تعریف کرد، بهویژه دربارۀ فیلمهایی که ساخته میشود و از تأثیرگذاری بالائی برخوردارند.
در هر حال اینگونه برنامهها بخشهای زیادی از اوقات مردم را به خود اختصاص داده است و بسیاری از مردم ترجیح میدهند از این سرگرمیها به جای بهرهمندی از برخی چیزها که احیاناً موجب فساد خواهد شد، استفاده کنند و اوقات خود را درکنار خانواده و دیگران به این امور سپری نمایند.
امام خمینی(س) در این زمینه به نکاتی اشاره میکنند و با توجه به نگاه خاص ایشان به نیاز بشر و لزوم بهرهمندی او از همۀ مواهب
[[page 38]]طبیعی میفرمایند:
اول انسان باید یک چیزی تهیه کند برای این ملّت، یک چیز سالم، تفریح سالم... یک تفریح سالم صحیح، اول برای اینها درست کنید، بعد درها را ببندید... .
5ـ زمینه علمی ـ آموزشی
امروزه رسانههای عمومی جنبههای دیگری هم نیز پیدا کرده است از جمله برطرف کردن نیازهای علمی ـ آموزشی است، که برخی از کشورها کانالهای خاصی را به عنوان آموزش اختصاص دادهاند و در این کانالها، زمینهای را فراهم کردهاند تا اساتید رشتههای مختلف حضور یابند و بسیاری از مباحث علمی ـ آموزشی را مطرح نمایند.
بدیهی است که این گونه کانالها مورد توجه اقشار خاصی خواهد بود و ساعات به خصوصی را به خود اختصاص میدهد. حتی برخی از دروس آکادمیک نیز در این برنامهها ارائه میشود که جنبه کمک آموزشی و آموزشی دارد.
در همین جا مناسب است اشاره شود که امروزه بسیاری از رسانههای صوتی ـ تصویری و نیز رسانههای مکتوب به سوی تخصصی شدن پیش رفتهاند و اکنون دهها برنامه در زمینههای مختلف و صدها نشریه به صورت تخصصی در جهان منتشر میشود که مباحث خاص هر علم در آنها مطرح میشود مثل: کامپیوتر، ورزش، بهداشت و روان، پزشکی و...، و در زمینههای علوم انسانی نیز مجلات تخصصی فراوان وجود دارد که مخاطبان خاص خود را دارد مانند نشریات تخصصی: کلام، قرآن،
[[page 39]]حدیث، فقه، روانشناسی، جامعهشناسی و... .
حضرت امام خمینی(س) با توجه به این نکتۀ ارزشمند و جایگاه رسانه در آموزش میفرمایند:
دستگاه تلویزیون یا دستگاه رادیو که آموزنده باید باشد، قدرت بدهد به جوانهای ما، جوانهای ما را نیرومند کند.
در جای دیگری میفرمایند:
نشریه بسیار خوب است و در صورتی که محتوای آن، محتوای آموزنده باشد و دستاندرکاران آن متعهد باشند، این نشریه رأس همه امور میشود... ما باید نشریاتمان مفید باشد و اخلاق جامعه را اصلاح کنیم.
رسالت وسائل ارتباط جمعی
با توجه به جامعیت دیدگاههای حضرت امام(س) و توجه ایشان به همه جوانب حکومت، بهویژه در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و نیز حساسیتی که رسانهها در اذهان مردم داشتند، ایشان در ابعاد مختلف و به مناسبتهای گوناگون، در دیدار با اصحاب رسانه سخنان مهمی را بیان فرمودند. بیان همه این سخنان و بررسی آنها نیازمند فرصتی درخور است و اینک در این نوشتار کوتاه به برخی از آنها اشاره میکنیم، که نشانگر توجه، عمق و ژرفنگری حضرت امام است.
از باب نمونه آنجا که سخن از صدا و سیما مطرح میشود به افق بلند رسانه و وسعت آن توجه نموده و از سوی دیگر با توجه به جایگاه
[[page 40]]گویندگان و خطبا که در سابق بسیار محدود و در حدّ مسجد و منبر بود میفرمایند:
دستگاه صدا و سیما امروز وضعی دارد که مسئولیت شما آقایان را خیلی زیاد میکند. سابق، تبلیغات عبارت از این بود که اهل منبر یا علما، در همان محل محدودی که داشتند، در مسجدی که داشتند، میرفتند و برای یک چند نفری یا یک عدهای صحبت میکردند و ارشاد میکردند. امروز این دستگاه در همۀ کشور پهن شده است و از رادیو گمان ندارم که قشری باشند که محروم باشند. همه گوش میکنند حتی آنهایی که در صحرا دارند زراعت میکنند، رادیو هم گوش میکنند و سیما را هم... توسعهاش زیادشده است... بناءً علیه میتواند این دستگاه با اندک انحرافی میلیونها مردم را منحرف کند و با اندک اشتباهی میلیونها مردم را به اشتباه بیندازد.
امام خمینی در جای دیگری رسانهها را در جایگاه دانشگاه قرار میدهند که وسعت آن عموم مردم است، نه فقط خواص و با این نگاه میفرمایند:
این دستگاهها [رسانههای گروهی] دستگاههای تربیتی است، باید تمام اقشار ملت با این دستگاهها تربیت بشوند، یک دانشگاه عمومی است، دانشگاهها، دانشگاههای موضعی است، این یک دانشگاه عمومی است، یعنی دانشگاهی است که در تمام سطح کشور گسترده است ... و این وظیفه دارد که با مردم، حکم معلم و شاگرد داشته باشد. اشخاص نویسنده، اشخاص گوینده، اشخاص فهیم، اشخاص مطلع در اینجا صحبت بکنند، فرصت به آنها بدهند که در اینجا صحبت بکنند.
[[page 41]]درباره مطبوعات به چند نکته اساسی اشاره میکنند که نشانگر بینش ژرف ایشان در این زمینه است:
مطبوعات باید یک مدرسه سیّار باشند تا مردم را از همۀ مسائل، بخصوص مسائل روز آگاه نمایند و به صورتی شایسته از انحرافات جلوگیری کنند.
مدرسه، مسائل روز و جلوگیری از انحرافات، سه نکته مهم و اساسی که در این جملۀ کوتاه بدان پرداخته شده است در یک نکته به جنبۀ آموزشی رسانهها و مطبوعات توجه داده شده و جنبۀ خبری و اطلاعرسانی دربارۀ مسائل روز در نکتۀ بعدی و در آخر به منحرف نبودن و جلوگیری از انحرافات اخلاقی ـ اجتماعی اشاره کردهاند.
در جای دیگری امام(س) به جنبه هدایتگری مطبوعات در همۀ مسائل اشاره دارند و میفرمایند:
بهطورکلی مطبوعات باید یک بنگاه هدایت باشند، یعنی به صورتی که اگر دست مردم بیفتد، مردم هدایت شوند.
با کمال تأسف وقتی به رسانهها نگاه میکنیم، میبینیم بخش عمدهای از این فرمایشات یا به فراموشی سپرده شده و یا اصلاً بدان توجه نمیشود. رسانهها بیشتر جنبه دولتی پیدا کرده و غالباً به یک سویهنگری افتادهاند، که حضرت امام(س) به شدّت از آن پرهیز داشتند و سفارش میفرمودند که رسانهها باید به رسالت خود به خوبی عمل نمایند و در خدمت اسلام و مردم باشند:
مطبوعات باید همیشه در خدمت اسلام عزیز و مردم و کشور
[[page 42]]باشند و آزادیها در حدود قوانین مقدس اسلام و قانون اساسی به بهترین وجه تأمین شود.
سفارشات امام خمینی(س) درباره رسانهها
1ـ عدم افشای اسرار محرمانه
با کمال تأسف مشاهده میشود که در برخی اوقات رسانهها اعم از صدا و سیما و مطبوعات اقدام به افشای مسائلی میکنند که افشای آنها خلاف شرع و اخلاق و انسانیت است، زیرا با آبروی افراد و شخصیتها سروکار دارد و به این نکته توجه ندارند که افشای برخی از اسرار که در واقع محرمانه، فردی و به صورت خاص است چه صدماتی به مملکت و آبروی انسانها وارد میکند. درحالیکه امیرالمؤمنین علی(ع) میفرمایند: هر کسی اسرار دیگری را افشاء کند، خداوند اسرارش را آشکار خواهد ساخت.
حضرت امام(س) با توجه به آموزههای اسلام و با حساسیتی خاص به این مسئله توجه کرده میفرمایند:
دستهاتان را یک قدر نگه دارید، قلمهاتان را یک قدر نگه دارید، توجه بکنید به اینکه هر چیزی نباید نوشته بشود، هر چیزی نباید منتشر بشود.
افشای اسرار در همۀ ابعاد آن مورد توجه حضرت امام بوده است و در موارد مختلف به آن اشاره کردهاند از جمله میفرمایند:
[[page 43]]مبادا یک وقت خدای نخواسته، یک اهانتی به یک مسلمی، یک اهانتی به یک مرجعی، یک اهانتی به یک مؤمنی بشود که خدای تبارک و تعالی راضی نیست.
2ـ اشاعه فحشا
انتشار آنچه به عنوان هنر و فرهنگ در گذشته بدان توجه میشد و در واقع جنبه عمومی و خلاف عفت و اخلاق عمومی داشت، مورد توجه خاص امام قرار گرفته است و در مقاطع مختلف و در دیدار با رسانهها آنها را گوشزد میکردند:
توجه کنید که فیلمها، یک فیلمهای انحرافی نباشد، فیلمهایی نباشد که مثلاً فرض کنید یک منظرههایی که سابقاً بود و انحرافات برای جوانهای ما ایجاد میکرد... .
در جای دیگر میفرمایند:
این فیلمها باید یک فیلمهای آموزنده باشد، فیلمهایی که وقتی نگاه کنند، جوانهای ما منحرف بشوند، اینها را باید از آن احتراز کرد.
دربارۀ سینما و فیلمهای سینمایی نیز میفرمایند:
شما یک سینمای اخلاقی، یک سینمای آموزنده بیاورید، اگر یک کسی با آن مخالفت کرد! با آن مراکز فساد، دولت اسلام مخالف است، نه با تمدن مخالف است.
[[page 44]]ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم، ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم، ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزی که در خدمت اجانب برای عقب نگه داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست، با آن مخالف هستیم.
3ـ خودداری از نشر اکاذیب
آنچه حضرت امام بدان توجه جدی داشتند و با رسانههای عمومی به جهت ارتباط با اذهان مردم، سفارش میکردند و آن را موجب مفسده در اجتماع میدانستند، دروغپردازی و غرضورزی بوده است، که دائماً رسانهها و مسئولان را از آن برحذر میداشتند و میفرمودند:
آنچه در خبرگزاریها مهم است، کیفیت آن است، زیرا هر کدام که به راستی و راستگویی نزدیکتر باشند، شوق انسان را به گوش دادن بیشتر میکنند.
امروز کارهای ایران مورد توجه دنیا و خبرگزاریها و مطبوعات و رادیوها و تلویزیونهاست، و همه آنها مراقب هستند که چیزی پیدا نموده، و با اضافات و دروغپردازیها... صدمه وارد سازند.
4ـ حفظ نظام و وحدت ملّی
در نگاه عمیق و ژرف امام، حفظ نظام اسلامی و صدمه نخوردن به وحدت ملی از جایگاه خاصی برخوردار بوده است و از آنجا که رسانهها در هر دو مورد نقش اساسی و تعیینکننده دارند، این نکته را به آنها
[[page 45]]گوشزد میکنند:
آقایان توجه بکنند که قلم آنها یک وقت قلمی نباشد که جمهوری اسلامی را تضعیف بکند و من میبینم در بعضی قلمها اینجوری است؛ و اینها توجه بکنند. من همیشه میل دارم که با نصیحت با... تقاضا، با ملایمت با آقایان رفتار کنم... لکن اگر چنانچه یک وقتی اقتضا بکند مصلحت اسلام... آن وقت یک وضع دیگری پیش میآید. این جور نیست که همهاش قضیۀ نصیحت باشد... خوب ما ورشکسته، جنابعالی که میفرمایید که ما ورشکسته شدیم، این برای اسلام مضرّ است یا برای دولت مضرّ است؟ این برای جمهوری اسلامی مضرّ است... تویی که برمیداری مینویسی ما ورشکسته هستیم، تویی که مینویسی ما هیچی دیگر نداریم، تویی که این حرفها را مینویسی، این برای اسلام مضرّ است نه برای دولت، اگر یک چیزی بود که مخصوص دولت بود خوب! یک مسألهای بود... امّا یک چیزی که برای نظام مضرّ ]است[، هست.
دربارۀ وحدت ملّی هم میفرمایند:
اما مسائلی را که مضرّ به وحدت جامعه و مضرّ به آن انگیزهای است که جامعه برای او قیام کرد یعنی؛ مضرِّ به اسلام است، باید مطبوعات از او احتراز کنند.
نکات بسیار دیگری نیز در این رابطه مورد توجه امام خمینی(س) قرار گرفته و بدان اشاره نمودهاند که در این نوشتار مختصر نمیگنجد و فرصت دیگری میطلبد تا به آنها پرداخته شود.
[[page 46]]